Umorzenie kredytu – co trzeba wiedzieć?

Co to znaczy umorzenie kredytu? To nic innego jak wyrażenie zgody przez bank na to, aby kredytobiorca nie musiał dalej spłacać zaciągniętego zobowiązania. Jeśli bank się zgodzi, kredyt zostaje unieważniony, a kredytobiorca jest zwalniany z obowiązku jego spłaty. W tym kontekście możemy mówić o umorzeniu całkowitym lub częściowym. W przypadku umorzenia całkowitego kredytobiorca jest zwalniany ze spłaty całej kwoty zobowiązania (w tym również odsetek i innych opłat), zaś jeśli chodzi o umorzenie częściowe, kredytobiorca nie musi spłacać jedynie części zadłużenia (np. odsetek).

Kluczową informacją dla wielu osób może być również to, że umorzenie kredytu może dotyczyć różnych produktów finansowych. Istnieje szansa na uzyskanie takiej decyzji zarówno przy kredytach gotówkowych, hipotecznych, konsolidacyjnych, jak i studenckich. Pamiętaj jednak, że to nie oznacza, że każdy łatwo może uwolnić się od zaciągniętego kredytu i zwyczajnie go nie spłacać. Banki zezwalają na to zazwyczaj tylko wtedy, gdy kredytobiorca jest w trudnej sytuacji finansowej, a egzekucja należności przez komornika najprawdopodobniej się nie powiedzie.

Czy bank może umorzyć kredyt? Bank ma prawo, ale nie obowiązek umorzenia kredytu. Decyzja o umorzeniu, nawet częściowym, zawsze zależy od dobrej woli banku. Wydawałoby się w związku z tym, że umorzenie długu bankowego jest niemożliwe – w końcu, dlaczego bank miałby zgodzić się na poniesienie strat? W praktyce jednak zdarzają się sytuacje, w których rzeczywiście można liczyć na, chociaż częściowe umorzenie zobowiązania. Należą do nich:

• śmierć małżonka i w związku z tym zmniejszenie dochodów,
• trwała utrata zdolności do pracy,
• poważna choroba, niepełnosprawność,
• utrata mienia w wyniku katastrofy (pożaru, klęski klimatycznej).

Dlaczego bank może być w określonych okolicznościach skłonny do zmniejszenia długu? Windykacja, a ostatecznie sądowe dochodzenie roszczeń jest uciążliwe, kosztowne i długotrwałe. Pewnym rozwiązaniem jest odsprzedaż długu firmie windykacyjnej, ale w ten sposób możliwe jest odzyskanie zaledwie niewielkiej części długu.

Częściowe umorzenie długu bankowego osobom (np. kredytu hipotecznego po śmierci jednego z małżonków), które znalazły się w bardzo trudnej sytuacji i nie rokują szybkiej poprawy może paradoksalnie być dla banku korzystne. Niższy dług oznacza niższe raty, a więc łatwiejszą spłatę. W związku z tym jest znacznie większa szansa, że nieumorzona część zobowiązania zostanie spłacona, a bank nie będzie na udzieleniu kredytu aż tak bardzo stratny.

Negatywnie na możliwość umorzenia długu bankowego wpłynie fakt posiadania wielu innych zobowiązań, a także to, jakim majątkiem dysponuje dłużnik. Jeśli majątek jest wystarczająco duży, aby ściągnąć z niego dług, jest mało prawdopodobne, że wniosek o umorzenie kredytu zostanie zaakceptowany.

Pierwsze kredyty mieszkaniowe udzielane po przemianie ustrojowej od 1990 roku nazywa się czasami kredytami „starego portfela”. Były one zaciągane przede wszystkim przez spółdzielnie mieszkaniowe na budowę lokali mieszkalnych, a później spłacane przez lokatorów. W związku z panującą w tamtych czasach hiperinflacją były to kredyty niezwykle drogie, których spłata okazała się niezwykle trudna.

Problem ten rozwiązało państwo, umożliwiając umorzenie skapitalizowanych odsetek oraz zadłużenia z tytułu przejściowego wykupu odsetek od kredytu zaciągniętego do 31 maja 1992 roku po 20 latach terminowej i regularnej spłaty zobowiązania. Z jednej strony było to dobre rozwiązanie, a z drugiej – spowodowało nowe trudności jako, że umorzone zobowiązanie trzeba było wskazać jako przychód w rocznym rozliczeniu podatkowym.

Zaciągnięte zobowiązanie nie znika ani nie jest automatycznie umarzane wraz ze śmiercią kredytobiorcy. W związku z tym obowiązek jego spłaty spada na spadkobierców zmarłego. Jeśli spadek zostanie przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza, długi trzeba będzie spłacić do wysokości odziedziczonego majątku. Po przyjęciu spadku wprost na dziedzicu spoczywa obowiązek spłaty całości zobowiązania, nawet jeśli przewyższa ono wartość odziedziczonego majątku.

Wobec tego czy złożenie wniosku o umorzenie kredytu po śmierci kredytobiorcy może przynieść pożądane efekty? Tak, ale tylko częściowo i, jak wspomniano już powyżej, zależne jest to od dobrej woli banku. Wyjątkiem jest kredyt studencki, który omówiony zostanie dokładniej w dalszej części tego artykułu.

Bank może zgodzić się na częściowe umorzenie kredytu po śmierci kredytobiorcy, jeśli spadkobiercy znajdują się w złej sytuacji finansowej i nie są w stanie uregulować zobowiązania, a windykacja długu byłaby zbyt kosztowna.

Kredyt studencki nazywa się często najtańszym kredytem w Polsce. Nie sposób nie zgodzić się z tym stwierdzeniem: nie dość, że rozpoczyna się jego spłatę dopiero 2 lata po ukończeniu studiów, to jeszcze odsetki są bardzo niskie. Ucieszyć może też fakt, że prawo dopuszcza częściowe lub nawet całkowite umorzenie kredytu studenckiego.

Częściowe umorzenie kredytu studenckiego jest możliwe z powodu:

• ciężkiej sytuacji życiowej,
• ukończenia studiów w grupie najlepszych studentów.

Ciężka sytuacja życiowa interpretowana jest w szczególności jako:

• utrata przez kredytobiorcę lub jego małżonka źródła dochodu, stwarzająca konieczność korzystania ze świadczeń pomocy społecznej (np. zasiłku dla bezrobotnych),
• doznanie szkody na skutek klęski żywiołowej lub pożaru,
• choroba kredytobiorcy lub członka jego rodziny,
• konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawnym bądź chorym członkiem rodziny.

To, jaka część kredytu zostanie umorzona z powodu ciężkiej sytuacji życiowej, zależne jest od indywidualnych okoliczności.

Studenci, którzy ukończyli studia z bardzo dobrymi wynikami, również mogą liczyć na częściowe umorzenie zobowiązania, niezależnie od ich sytuacji finansowej. Umorzone może zostać:

• 20% kredytu – dla grupy od 5,01% do 10% najlepszych studentów,
• 35% kredytu – dla grupy od 1,01% do 5% najlepszych studentów,
• 50% kredytu – dla grupy do 1% najlepszych studentów.

Całkowite umorzenie kredytu studenckiego może nastąpić w razie:

• śmierci kredytobiorcy,
• trwałej utraty zdolności do spłaty zobowiązań,
• braku prawnej możliwości dochodzenia roszczeń.

Brak prawnej możliwości dochodzenia roszczeń oznacza sytuację, w której nie da się wyegzekwować spłaty zobowiązania (ponieważ na przykład kredytobiorca nie pracuje, nie ma żadnych nieruchomości ani wartościowych ruchomości), wszystkie ścieżki zostały wyczerpane i dalsze próby dochodzenia roszczeń wiązałyby się z niepotrzebnym ponoszeniem kosztów.

Zarówno w przypadku chęci całkowitego, jak i częściowego umorzenia długu, kredytobiorcy muszą złożyć wniosek w tej sprawie do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Należy dołączyć do niego wszelkie dokumenty, które potwierdzają zasadność wniosku (zaświadczenie rektora uczelni o ukończeniu studiów w gronie najlepszych studentów, dokumentację medyczną, akt zgonu).

Umorzenie kredytu w banku jest możliwe na dwa sposoby: albo poprzez złożenie wniosku o umorzenie kredytu w banku lub poprzez upadłość konsumencką. Kiedy należy zdecydować się na konkretne rozwiązanie? Jak umorzyć kredyt w banku? Sprawdź!

Wniosek o umorzenie kredytu w banku jest zalecany w sytuacji, gdy kredytobiorca znalazł się w trudnej sytuacji finansowej, aczkolwiek są szanse na poprawę w przyszłości. 

• Zacznij od przygotowania wniosku, który będzie zawierał dane osobowe kredytobiorcy, numer umowy kredytowej, kwotę pozostałą do spłaty, informację o rodzaju umorzenia oraz szczegółowe uzasadnienie.
• Przygotuj również wymagane dokumenty i dołącz je do wniosku. Konieczne może być przedstawienie dokumentów potwierdzających trudną sytuację finansową, np. dokument potwierdzający utratę pracy lub zaświadczenia lekarskiego o chorobie. 
• Następnie złóż wniosek w banku. Właściwie możesz to zrobić osobiście w placówce lub wysłać pocztą. Po tym wszystkim nie pozostaje Ci nic innego jak oczekiwać na rozpatrzenie wniosku i podjęcie decyzji przez bank.

Innym sposobem na umorzenie kredytu jest ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Jest to rozwiązanie dostępne dla tych kredytobiorców, którzy są niewypłacalni i nie są w stanie spłacić swoich zobowiązań finansowych. 

• W takim przypadku również jest konieczne złożenie odpowiedniego wniosku. Tym razem jednak chodzi o wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, który powinien trafić do sądu. 
• W treści dokumentu zawrzyj szczegółowe informacje dotyczące sytuacji finansowej. Niezbędne będą również dokumenty potwierdzające brak możliwości spłaty zobowiązań. 
• Poczekaj na przeanalizowanie Twojej sytuacji finansowej i dokonanie oceny przez sąd, czy faktycznie ogłoszenie upadłości jest uzasadnione. Gdy rzeczywiście kredytobiorca nie będzie w stanie spłacić swoich zobowiązań, może ogłosić upadłość konsumencką.

Pamiętaj! Ogłoszenie upadłości może spowodować umorzenie części lub całości długu, ale wiąże się z licznymi konsekwencjami. Zaliczamy do nich m.in. utratę części majątku czy problemy z uzyskaniem kredytu w przyszłości. Weź to pod uwagę, zanim zdecydujesz się na umorzenie kredytu w taki sposób. Możesz również skorzystać z pomocy doradcy finansowego, który wesprze Cię w procesie przygotowania wniosku i umorzenia kredytu lub upadłości konsumenckiej.

Przed złożeniem pisma o umorzenie kredytu gotówkowego warto, abyś skontaktował się ze swoim bankiem i dowiedział się, czy ten proces nie wymaga skorzystania ze specjalnego formularza. W przypadku niektórych banków na ich stronach internetowych można znaleźć gotowe druki. Oczywiście nie w każdym przypadku konieczne będzie wypełnienie konkretnego formularza. Wówczas przygotuj po prostu samodzielnie pismo. Zawsze pamiętaj jednak, aby zawierało wszystkie wymagane informacje takie jak:

• dane osobowe umożliwiające zweryfikowanie wnioskodawcy (m.in. imię i nazwisko, PESEL, numer i seria dowodu osobistego),
• dane kredytu, który chcesz umorzyć (np. numer umowy i data jej zawarcia),
• wskazanie, o jakie umorzenie – częściowe czy całkowite – wnioskujesz,
• uzasadnienie wniosku, czyli szczegółowy opis, dlaczego chcesz umorzyć dług,
• dokumenty potwierdzające trudną sytuację,
• aktualna data,
• własnoręczny podpis.

Przykładowe wzory wniosków o umorzenie kredytu bankowego z pewnością znajdziesz również w sieci. Po prawidłowym wypełnieniu pisma przekaż go osobiście lub listownie (zalecany jest wówczas list polecony z potwierdzeniem odbioru). Na ten moment niewiele instytucji finansowych umożliwia wnioskowanie o umorzenie kredytu gotówkowego online. 

Ile wynosi podatek od umorzenia kredytu? Umorzenie kredytu jest traktowane jako przychód, od którego należy zapłacić podatek dochodowy (12% lub 32% w zależności od dochodów). Jak to wygląda w praktyce?

Przykład 1: Załóżmy, że spłacasz kredyt gotówkowy przez 5 lat, a po tym czasie bank decyduje się umorzyć Twój dług w wysokości 50 tys. zł. W związku z tym podatek – w zależności od progu – wynosić będzie:

• 6 000 zł (12%),
• 16 000 zł (32%).

Przykład 2: Spłacasz hipotekę przez 15 lat. Bank umarza Ci 250 tys. zł długu. Super! Ale uwaga – od tej kwoty zapłacisz podatek:

• 30 000 zł (12%),
• 80 000 zł (32%).

Jak widać, najbardziej dotkliwe będzie umorzenie kredytu hipotecznego, gdzie wysoka kwota długu oznacza wysoki podatek. Warto jednak wiedzieć, że jest kilka sytuacji, w których można uniknąć podatku dochodowego. Otóż są to sytuacje, w których chodzi o umorzenie kredytu we frankach szwajcarskich, kredytu studenckiego lub kredytu mieszkaniowego po 20 latach (tzw. stary portfel).

Umorzenie egzekucji komorniczej może być całkowite (w takim wypadku przerywana jest całość egzekucji, czyli na przykład i egzekucja z wynagrodzenia, i z nieruchomości) lub częściowe (na przykład umorzenie egzekucji z nieruchomości i kontynuowanie egzekucji z wynagrodzenia).

Sam fakt, że egzekucja komornicza została umorzona to wbrew pozorom nie powód do szczególnej radości. Umorzenie egzekucji komorniczej to bowiem nie to samo, co umorzenie kredytu. Nie zwalnia ono z uregulowania należności, a po prostu oznacza, że z tej czy innej przyczyny egzekucja jest w danym momencie zaniechana. Dług jednak nie znika.

W każdej chwili egzekucja może być wznowiona, na przykład kiedy wierzyciel znajdzie inną kancelarię komorniczą i zdecyduje się skorzystać z jej usług (ponieważ na przykład wcześniejsza kancelaria nie radziła sobie dostatecznie dobrze ze ściągnięciem długu). Do umorzenia egzekucji komorniczej, a następnie jej wznowienia, może dojść, kiedy dłużnik, który wcześniej był całkowicie niewypłacalny, ustabilizuje swoją sytuację finansową i wejdzie w posiadanie mienia, które będzie można zająć.

Umorzenie kredytu jest korzystną opcją dla kredytobiorców, ale niestety nie zawsze jest dostępna. Na szczęście są pewne alternatywy, które pomogą Ci w trudnej sytuacji finansowej. Są nimi:

• konsolidacja zobowiązań – połącz kilka zobowiązań w jedno i zyskaj w ten sposób niższą ratę z dłuższym okresem spłaty. W ten sposób uprościsz spłatę i łatwiej pozbędziesz się zadłużeń, 
• renegocjacja warunków – zgłoś się do banku z prośbą o zmianę warunków umowy, np. wydłużenie okresu spłaty, obniżenie oprocentowania czy wakacje kredytowe. Dzięki zmianie warunków masz szansę obniżyć miesięczne raty i łatwiej zarządzać budżetem,
• restrukturyzacja długu – wspólnie z bankiem ustal nowe warunki spłaty (np. redukcja zadłużenia), które będą dostosowane do Twojej aktualnej sytuacji. Unikniesz w ten sposób eskalacji problemów finansowych,
• wsparcie eksperta finansowego – skorzystaj z pomocy doradcy, który pomoże znaleźć najlepsze rozwiązanie i opracować plan zarządzania długiem.

Nie ma dwóch identycznych sytuacji, dlatego każda wymaga indywidualnego podejścia. Poddaj analizie wszystkie dostępne opcje i wybierz tę najkorzystniejszą. 

Umorzenie kredytu może być dla wielu osób kołem ratunkowym, które pozwoli im wyjść z opresji. Nie jest jednak tak łatwo do niego doprowadzić – mogą na nie liczyć tylko osoby w bardzo trudnej sytuacji. Wyjątkiem jest częściowe umorzenie kredytu studenckiego, które dla najlepszych studentów może mieć miejsce nawet w przypadku stabilnej sytuacji finansowej. Jeśli mamy problemy z terminową spłatą zobowiązania, warto rozważyć złożenie do banku wniosku o częściowe umorzenie kredytu. W skrajnej sytuacji można również rozważyć upadłość konsumencką.