Zabezpieczenie wekslowe – czym jest i jak działa?

Zabezpieczenie wekslowe to zabezpieczenie kredytu, pożyczki bądź innego zobowiązania wekslem, a więc papierem wartościowym, zobowiązującym do zapłaty lub polecającym zapłatę określonej sumy. Na korzyść weksli przemawia łatwość ich sporządzenia, a także skuteczność egzekucji.

Prawo wekslowe ustanawia, że weksel nie musi być poświadczany notarialnie ani przygotowywany na specjalnych drukach. Można wypisać go własnoręcznie. Będzie jednak ważny tylko pod warunkiem, że znajdą się na nim niezbędne informacje – przede wszystkim kwota wekslowa, czyli suma do zapłaty. Wyjątkiem jest tutaj tak zwany weksel in blanco, który zostanie dokładniej omówiony w dalszej części tego artykułu.

Weksel in blanco jest popularną metodą zabezpieczenia zapłaty należności, kiedy jeszcze nie jest znana jej dokładna suma. Może się tak zdarzyć, kiedy na przykład strony dokonują ze sobą stałych transakcji i w zależności od rozwoju wydarzeń, ostateczna kwota należności może być bardzo różna.

Taki weksel zawiera jedynie minimum informacji (przyrzeczenie zapłaty, podpis), a może być pozbawiony danych takich jak kwota do zapłaty czy data. Można wypełnić je później w dowolnym momencie przed wykorzystaniem weksla (kiedy będziemy chcieli wykorzystać weksel, jak już zostało wspomniane, nie może on być pozbawiony żadnych wymienionych wyżej elementów).

Weksel in blanco jest potencjalnie bardzo niebezpieczny dla dłużnika, toteż rekomenduje się jego wystawianie tylko w ostateczności lub wobec osób lub firm, które darzymy dużym zaufaniem. Wraz z wekslem in blanco, co prawda z reguły sporządza się umowę wekslową, która zawiera warunki jego uzupełniania, ale nieuczciwy wierzyciel może się do niej nie zastosować, a następnie przekazać komuś innemu prawa do weksla. Najprawdopodobniej taki zawyżony weksel trzeba będzie w ostateczności uregulować, chyba że osoba, która przejęła do niego prawa wiedziała, że została złamana umowa wekslowa. Jak zatem wystawca weksla ma się uchronić przed tego typu nieprzyjemnymi konsekwencjami?

Weksel in blanco nigdy nie będzie do końca bezpieczny dla dłużnika, ale można podjąć pewne kroki w tym kierunku, aby przynajmniej częściowo uchronić się przed związanym z nim zagrożeniem.

Przede wszystkim przed wystawieniem weksla in blanco koniecznie należy stworzyć jak najbardziej precyzyjną umowę wekslową, a fakt jej istnienia zanotować na samym wekslu. Ponadto warto oznaczyć taką umowę numerem weksla, aby nie było żadnych wątpliwości, że odnosi się ona właśnie do tego konkretnego weksla in blanco. Taką umowę należy sporządzić w dwóch kopiach i powinna ona zostać podpisana zarówno przez dłużnika, jak i wierzyciela.

Wyjaśniono już zagrożenie, jakie płynie z przekazywaniem przez wierzyciela praw do weksla innym osobom. Można jednak temu w stosunkowo łatwy sposób zapobiec. Wystarczy, że w wekslu zamiast sformułowania „na zlecenie osoby X” użyjemy frazy „na rzecz, a nie na zlecenie osoby X”. W ten sposób nie będzie możliwe przekazanie praw do weksla, a więc nie ma także ryzyka, że będziemy musieli go uregulować mimo złamania umowy wekslowej.

Wspomniano już o łatwości sporządzenia weksli oraz skuteczności ich egzekucji. Warto się pochylić szczególnie nad tą drugą charakterystyką. Posiadanie ważnego weksla umożliwia bowiem przeprowadzenie znacznie szybszego i bardziej prostolinijnego postępowania sądowego, niż w przypadku większości zadłużeń. Dzięki temu bardzo szybko można uzyskać nakaz zapłaty takiego przeterminowanego weksla. Przy tym bardzo trudno jest osobie, która zobowiązała się do zapłaty uchylić się ostatecznie od tego obowiązku.

Przyjęte za pomocą podpisu polecenie lub samodzielne przyrzeczenie zapłaty sumy wekslowej jest bezwarunkowe, co jest dla dłużnika potencjalnie groźne. W związku z tym konieczne będzie uregulowanie należności nawet w sytuacji, kiedy umowa zabezpieczona wekslem okaże się z jakiegoś powodu nieważna czy niezgodna z prawem bądź kontrahent postanowi jej nie wykonywać.  Zabezpieczenie wekslowe jest więc bardzo wygodne i korzystne dla wierzyciela, a potencjalnie ryzykowne dla dłużnika. Warto jednak podkreślić, że z uwagi na dużą skuteczność zabezpieczeń wekslowych ich użycie może umożliwić na przykład zaciągnięcie kredytu czy pożyczki nawet mimo niskiej zdolności kredytowej.

Zostało już wskazane, że dokument pozbawiony któregokolwiek z wymienionych elementów składowych weksla nie jest wiążący i nie powstaje z jego powodu obowiązek zapłaty. W jakich innych przypadkach można uchylić się od zapłaty weksla? Jest to możliwe gdy

• został sfałszowany
• jest niezgodny z deklaracją wekslową
• zmieniono jego treść
• dłużnik nie ma zdolności wekslowej ani zdolności do czynności wekslowych
• jest przedawniony.

Nie pojawi się obowiązek zapłaty weksla na przykład w sytuacji, w której został on podpisany przez osobę małoletnią. Jednak wyjątki te stanowią rzadkość i w zdecydowanej większości przypadków uchylenie się od obowiązku zapłaty weksla będzie bardzo trudne, a wręcz niemożliwe.

Poręczenie wekslowe to poręczenie długu wekslowego przez osobę trzecią, które ustanawia się poprzez umieszczenie na wekslu napisu „poręczam” i własnoręcznego podpisu (podpisem gwarantuje na wekslu zapłatę sumy wekslowej). Za osobę, której udziela się poręczenia uważa się wystawcę weksla, chyba, że wskazano inaczej.

Zabezpieczenie wekslowe jest bardzo skuteczne, ale tylko pod warunkiem, że jest z czego je egzekwować. Jeśli majątek danej osoby jest niewystarczający, to takie zabezpieczenie pożyczki czy kredytu samo w sobie nie daje wierzycielowi zbyt dużo możliwości. Rozwiązaniem takiego problemu jest właśnie poręczenie wekslowe.

Poręczyciel wekslowy w razie niezdolności osoby poręczonej do spłaty długu wekslowego odpowiada za niego solidarnie, a więc tak, jakby był to jego własny dług. Nawet, jeśli zobowiązanie wekslowe jest nieważne, na przykład z którychkolwiek wskazanych powyżej przyczyn. Tym różni się ono od poręczenia cywilnego, które umożliwia również poręczycielowi uchylenie się od spłaty nieważnego długu.

Zabezpieczenie pożyczki lub kredytu wekslem jest bardzo atrakcyjne dla wierzycieli, ponieważ w razie problemów z terminową spłatą zobowiązania dochodzenie swoich spraw jest relatywnie łatwe i szybkie, a przy tym nie wymaga dużych nakładów finansowych.

Jeśli sąd uzna roszczenie wierzyciela za właściwe, wyda nakaz zapłaty, który po 2 tygodniach (jeśli do tego czasu dłużnik nie ureguluje długu wekslowego) może umożliwić wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Dłużnik ma wtedy prawo wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty, ale jest to bardzo kosztowne i niekoniecznie musi równać się wstrzymaniu jego wykonania.

Ogółem mówiąc, bronienie się przed nakazem zapłaty długu wekslowego i późniejszą egzekucją jest trudne, wymagające finansowo i często kończy się niepowodzeniem, o ile nie mamy silnego argumentu przemawiającego na naszą korzyść. Jest to więc zabezpieczenie pożyczki prywatnej lub kredytu, do którego trzeba podchodzić z dużą ostrożnością.

Jeśli interesuje nas chociażby mocne zabezpieczenie pożyczki prywatnej, to właśnie zabezpieczenie wekslowe jest potencjalnie dobrym wyborem. Jego sporządzenie nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi opłatami ani formalnościami, a późniejsza egzekucja względem nieuczciwego dłużnika jest niezwykle prosta i szybka.

Należy jednak zadbać, aby weksel na pewno był ważny, a więc przede wszystkim zawrzeć na nim wszystkie niezbędne informacje. Z kolei dłużnik powinien pamiętać między innymi o precyzyjnym sformułowaniu umowy wekslowej, jeśli wystawiany jest weksel in blanco.

Niezależnie od tego, czy weksel został wystawiony in blanco, czy już w formie kompletnej, po  spłacie powinniśmy koniecznie domagać się od wierzyciela jego zwrotu. W przeciwnym wypadku może się kiedyś zdarzyć, że zostanie od nas zażądana jego ponowna spłata. Warto także na odwrocie weksla zanotować fakt jego spłaty i poświadczyć podpisami lub parafkami obu stron.

Zarówno poręczenie wekslowe, jak i zabezpieczenie wekslowe to poważne zobowiązania, nad którymi należy się poważnie zastanowić. Jak widać, wiąże się z nimi spore ryzyko. Z drugiej jednak strony takie zabezpieczenie kredytu lub pożyczki może być niekiedy jedynym, co rzeczywiście pozwoli nam ją uzyskać.