Formy zabezpieczenia kredytu – co wybrać?

Zabezpieczenie kredytu to narzędzie, które gwarantuje kredytodawcy, a więc bankowi lub innej instytucji finansowej zwrot należności związanych z udzielonym finansowaniem. Jest to więc rozwiązanie prawne ułatwiające odzyskanie bankowi pieniędzy w sytuacji, kiedy kredytobiorca nie spłaca swojego zobowiązania. Warto wiedzieć, że instytucja finansowa chce maksymalizować swoje zyski, dlatego w jej interesie jest, aby w określonym w umowie czasie otrzymywać należności z tytułu udzielonego finansowania. Właśnie z tego powodu banki stosują różnego rodzaju zabezpieczenia, które mają za zadanie zmniejszyć ryzyko kredytowe związane z brakiem spłaty zobowiązań przez kredytobiorcę.

Zabezpieczenie kredytu gwarantuje więc instytucji finansowej zwrot należności z tytułu udzielonego finansowania. Z tego powodu, jeżeli klient przestanie spłacać swoje zobowiązania, bank może wdrożyć procedurę mającą na celu odzyskanie należności. Banki zazwyczaj wymagają zabezpieczenia kredytu, aby uniknąć sytuacji, w której nie mogą odzyskać pożyczonych klientowi pieniędzy. Takie rozwiązanie dodatkowo daje kredytobiorcy mocniejszą motywację do spłaty zobowiązania, ponieważ ryzykuje on utratą nieruchomości, samochodu lub innej własności.

Dzięki zabezpieczeniu kredytu bank w razie kłopotów ze spłatą może odzyskać całość lub część udzielonego finansowania. Narzędzie to więc zmniejsza indywidualne ryzyko wynikające z braku spłaty pojedynczego zobowiązania. Prawne zabezpieczenie kredytu może przybierać różne formy, które dzielą się na zabezpieczenia osobiste i rzeczowe. W tym pierwszym przypadku jak sama nazwa wskazuje, mamy do czynienia z odpowiedzialnością osobistą, a więc za dług kredytobiorca odpowiada całym swoim majątkiem. W tym drugim przypadku z kolei występują pewne ograniczenia, a więc odpowiedzialność osoby, która daje zabezpieczenie, ogranicza się do wybranych składników jej majątku.

Każde zabezpieczenie jednak działa na takiej zasadzie, że kiedy kredytobiorca nie spłaca swojego zobowiązania w terminie, wówczas kredytodawca może wszcząć postępowanie egzekucyjne. Jednak wówczas będzie ono łatwiejsze do przeprowadzenia niż w przypadku, gdyby wierzyciel nie posiadał takowego zabezpieczenia. Dodatkowo rozwiązanie to jest korzystne dla banku, ponieważ minimalizuje ryzyko związane z celowym niespłacaniem rat przez klienta. W czasie postępowania egzekucyjnego zabezpieczonego kredytu jest on traktowany jako należność priorytetowa. W pierwszej kolejności zostaną więc zaspokojone należności związane z zabezpieczonym produktem finansowym.

Osobiste zabezpieczenie kredytu polega na tym, że dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem przed bankiem, a więc zarówno tym, który posiadał już w momencie, kiedy zaciągał zobowiązanie, jak i tym, który nabył w czasie spłaty kredytu. W grupie form osobistych zabezpieczeń znalazły się takie opcje jak:

• Poręczenie wekslowe —  obowiązuje ono poręczyciela (w taki sam sposób jak wystawcę weksla) do spłaty zobowiązania w ustalonych terminach. Jest to najczęściej wybierana forma zabezpieczenia, ponieważ jest dość prosta do sporządzenia. Charakteryzuje się również skutecznością egzekucji.
• Weksel —  jest to dokument, który może mieć formę in blanco. Wówczas zawiera on jedynie podpis wystawcy, a więc nie znajdują się na nim informacje dotyczące kwoty, a także terminu jego płatności. Jest on uruchamiany w sytuacji, kiedy strona nie wywiąże się z warunków umowy i zalega ze spłatą zobowiązania zabezpieczonego kredytu.
• Poręczenie według prawa cywilnego —  w przypadku tej formy zabezpieczenia kredytobiorca musi mieć poręczyciela, a więc osobę, która zobowiązuje się do spłaty kredytu w sytuacji, kiedy kredytobiorca nie będzie się wywiązywał ze swoich obowiązków.
• Gwarancja bankowa —  jest to zobowiązanie banku do zapłaty kredytobiorcy sumy niespłaconych rat kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami, gdy kredytobiorca nie wywiąże się ze swojego zobowiązania wobec wierzyciela.
• Cesja wierzytelności —  umowa cywilnoprawna, która zawierana jest między kredytobiorcą a trzecią osobą, w wyniku której kredytobiorca przenosi swoje zobowiązanie wobec kredytodawcy na rzecz osoby trzeciej. Wykorzystywana jest w przypadku kredytów z ubezpieczeniem. W takiej sytuacji, jeżeli kredytobiorca nie będzie spłacał swojego zobowiązania, wówczas bank może liczyć na uzyskanie odszkodowania z polisy.
• Przejęcie długu —  tutaj sytuacja wygląda ponownie podobnie jak w cesji —  na podstawie umowy osoba trzecia przejmuje dług kredytobiorcy i wchodzi niejako w jego rolę.
• Przystąpienie do długu —  na mocy umowy do istniejącego już długu przystępuje osoba trzecia i przyjmuje rolę dłużnika solidarnego.

Bank może od kredytobiorcy zażądać również jednego z zabezpieczeń rzeczowych. Wśród najczęściej stosowanych tego typu form zabezpieczenia wymienia się:

• Zastaw ogólny —  w takiej sytuacji wybrana rzecz ruchoma obciążona jest prawem, na mocy którego w razie, gdyby kredytobiorca nie spłacał swojego zobowiązania, bank może dochodzić swoich należności w ten sposób.
• Kaucja —  w takiej sytuacji kredytobiorca składa bankowi zabezpieczenie w postaci określonej kwoty lub pod postacią papierów wartościowych. W momencie, kiedy klient wpłaci swoje zobowiązanie, wówczas zostaje mu zwrócona kaucja,
• Zastaw rejestrowy —  zazwyczaj ta forma wykorzystywana jest w przypadku zabezpieczenia kredytu lub pożyczki. Obejmuje ona ruchomości, a więc na przykład samochód, który w czasie gdy stanowi on zabezpieczenie, może być wykorzystywany. Jest to więc rzeczowe prawo ograniczone, którego celem jest zabezpieczenie kredytu na rzecz ruchomych, niezbywalnych praw majątkowych.
• Blokada środków na koncie bankowym —  kredytobiorca zleca blokadę środków na swoim koncie bankowym aż do momentu, w którym spłaci swoje zobowiązanie względem wierzyciela. W niektórych bankach takim zabezpieczeniem może być na przykład lokata.
• Przywłaszczenie na zabezpieczenie —  w tym przypadku kredytobiorca przenosi prawo własności konkretnej rzeczy na wierzyciela.
• Ubezpieczenie kredytu  —  zapewnia cesje z polisy na rzecz kredytodawcy. Zazwyczaj jest sprzedawane jako dodatek do pożyczki lub kredytu.

Rzeczowe zabezpieczenie kredytu może dotyczyć więc wyłącznie określonej części dóbr kredytobiorcy, ale i dóbr osób trzecich. W jego skład mogą wchodzić nieruchomości, ruchomości, a także różnego rodzaju prawa.

Zabezpieczenie kredytu zazwyczaj wymagane jest przez banki w przypadku wyższych kwot kredytów i pożyczek. W wielu sytuacjach jednak klient może wybierać między produktem zabezpieczonym i niezabezpieczonym. Ten pierwszy jednak nierzadko jest korzystniejszy dla kredytobiorcy, ponieważ wiąże się z niższymi kwotami kredytu. Chociaż nie zawsze tak jest. 

Zabezpieczenie kredytu wpływa na jego koszt na dwa sposoby. Z jednej strony kredytobiorca musi liczyć się z kosztami związanymi na przykład z dokonaniem wpisu do księgi wieczystej w przypadku zabezpieczenia hipotecznego. Dodatkowo składki związane z wykupieniem ubezpieczenia, a więc polisy OC kredytu również podnoszą wysokość raty takiego zobowiązania. Z kolei zastaw rzeczowy lub na prawach niematerialnych nie pozwala zbyć danego przedmiotu po cenie rynkowej. Z drugiej strony jednak nierzadko ustanowienie zabezpieczenia kredytu obniża koszt takiego zobowiązania. Banki zazwyczaj oferują lepsze warunki klientom, którzy decydują się na zabezpieczenie kredytu, a więc wówczas możemy liczyć na przykład na niższe oprocentowanie lub mniejszą marżę. 

Klienci, którzy zastanawiają się, jaki rodzaj zabezpieczenia wybrać, a więc czy lepsza jest opcja osobista, czy rzeczowa, powinni zastanowić się, jaką kwotę pożyczki preferują, a także jakiej formy zabezpieczenia wymaga od nich bank. Na przykład w przypadku kredytów hipotecznych, mamy do wyboru zazwyczaj wyłącznie zabezpieczenie kredytu nieruchomością, ponieważ najczęściej na niej ustanawiana jest hipoteka. Czasami banki pozwalają na zabezpieczenie kredytu inną nieruchomością niż nabywana. 

Zanim jednak hipoteka zacznie funkcjonować jako zabezpieczenie kredytu, bank wymaga przejściowego zabezpieczenia. Może być nim na przykład ubezpieczenie pomostowe. Składki na taką polisę są płacone do momentu wpisania hipoteki do księgi wieczystej. Z kolei w przypadku kredytów na przykład na samochody zazwyczaj bank jako zabezpieczenie wybiera przywłaszczenie. W takiej sytuacji, jeżeli dług będzie niespłacany, kredytobiorca może zachować przywłaszczony przedmiot, a następnie go sprzedać, celem pokrycia kosztów związanych z brakiem spłaty należności w terminie.

Bank często wymaga od klienta zabezpieczenia spłaty kredytu w formie ubezpieczenia. W takiej sytuacji, mimo że klient wykupuje polisę, to prawa do niej posiada bank. Stosowane są przy tym ubezpieczenia pomostowe, które do czasu wpisania hipoteki do księgi wieczystej zabezpieczają bank przed brakiem spłaty zobowiązania. Dodatkowo do ubezpieczenia klient może dokupić polisę OC na życie, która będzie chroniła go na wypadek śmierci. Wówczas firma ubezpieczeniowa zobowiązuje się do wypłaty na rzecz kredytodawcy określonej kwoty pozostałej do spłaty części zobowiązania w sytuacji, kiedy kredytobiorca umrze. 

Forma zabezpieczenia kredytu wybierana jest w zależności od rodzaju kredytu, wymagań banku, a także sytuacji kredytobiorcy. Na przykład w przypadku kredytów studenckich zabezpieczeniem kredytu może być poręczenie kredytu przez Bank Gospodarstwa Krajowego.