Upadłość układowa – co to jest i jakie są jej skutki?

Upadłość układowa to rozwiązanie szczególnie korzystne dla spółek, które przez kłopoty finansowe nie są w stanie spłacać swoich zobowiązań. Działanie takie ma na celu doprowadzenie do przyjęcia restrukturyzacji zobowiązań dłużnika przez zgromadzenie jego wierzycieli. Ustalenia, których dokonają, następnie musi zatwierdzić sąd. Upadłość układowa to więc sytuacja, w której spółka dogaduje się z wierzycielami, a więc zawiera z nimi swego rodzaju układ. Pamiętajmy, że w obecnym stanie prawnym nie wyróżniamy już upadłości układowej jako odrębnego typu postępowania upadłościowego.

Postępowanie układowe w upadłości to procedura, która polega na możliwości zgłoszenia pewnych propozycji układowych. Takie prawo ma nie tylko dłużnik, ale także jego wierzyciel oraz syndyk. Oczywiście są to wyłącznie propozycje i nie muszą zostać zaakceptowane przez poszczególne strony. Dlatego zawsze w takim przypadku należy dokładnie przeanalizować daną sprawę, aby móc zweryfikować czy przedsiębiorstwo znajdujące się w stanie upadłości będzie w stanie zrealizować postanowienia zawarte w układzie.

W takim przypadku najpierw sędzia decyduje czy zgłoszone propozycje są możliwe do przeprowadzenia. Jeżeli uzna, że tak, wówczas dochodzi do zgromadzenia wierzycieli, którzy głosują nad przyjęciem lub odrzuceniem układu. Żeby mieć szansę na pozytywną decyzję sądu, należy zawsze przedstawić dowód potwierdzający, że przedstawiona propozycja ma aprobatę wierzycieli.

Firma w upadłości układowej, podobnie jak w przypadku innych typów upadłości, musi być niewypłacalna. Stan taki oznacza utratę zdolności do wykonywania przez dłużnika zobowiązań finansowych przez okres przekraczający 3 miesiące. Wówczas spełnione są warunki określające definicję niewypłacalności. Upadłość jest spełniona również wtedy, kiedy zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku przez okres powyżej 24 miesięcy. Zawarcie układu w ramach postępowania upadłościowego jest coraz rzadziej stosowane przez firmy. Obecnie zawarcie układu między wierzycielami a dłużnikiem zazwyczaj następuje wskutek postępowania restrukturyzacyjnego.

Warto mieć świadomość, że upadłość układowa od stycznia 2016 roku praktycznie nie istnieje. Częściowo kwestia ta została przesunięta do nowego aktu Ustawy Prawo Restrukturyzacyjne, a sama procedura upadłości bez podziału na poszczególne jej typy, realizowana jest w ramach przepisów zawartych w ustawie Prawo Upadłościowe. Obecnie procedura upadłości układowej nie dotyczy więc upadłego przedsiębiorstwa, a dłużnika, ponieważ jest prowadzona w toku postępowania restrukturyzacyjnego.

Postępowanie restrukturyzacyjne w ramach upadłości układowej prowadzone jest przez doradcę restrukturyzacyjnego, czyli stosunkowo nowy zawód, który funkcjonuje dopiero od momentu wprowadzenia nowych przepisów w życie.

Obecnie istnieje pewien wyjątek w regulacjach dotyczących upadłości układowej. Dotyczy on sytuacji, kiedy układ może być zawarty w ramach postępowania upadłościowego, gdy dojdzie do niego już po ogłoszeniu upadłości firmy. W takim przypadku można zawrzeć układ między firmą, która ogłosiła upadłość, a jej wierzycielami, w sytuacji kiedy takie działanie może doprowadzić do lepszego zaspokojenia wierzycieli. Wówczas po zatwierdzeniu listy wierzytelności zwoływane jest zgromadzenie wierzycieli. Podczas takich obrad następuje głosowanie nad złożonymi propozycjami.

Ze względu na to, że obecnie w przepisach prawa nie funkcjonuje już osobne pojęcie upadłości układowej i upadłości, zgłoszenie wierzytelności następuje w trybie przewidzianym dla zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Przez zgłoszenie wierzytelności rozumie się zgłoszenie swojego udziału w postępowaniu wierzytelnościowym przez wierzyciela. Zgodnie z prawem, możliwość udziału w postępowaniu upadłościowym danego wierzyciela jest uzależniona od tego, czy zgłosi on swój udział w postępowaniu wierzytelnościowym, czy też nie. Dlatego wierzyciel osobisty upadłego, zgodnie z artykułem 236 Prawa Upadłościowego powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić syndykowi swoją obecność.

Obecnie upadłość układowa traktowana jest tak jak każda inna upadłość. Dlatego może po nią sięgnąć każda firma, która spełnia warunki określone w ustawie, a więc jest od pewnego czasu niewypłacalna. Co więcej, upadłość układowa dostępna jest także dla osób fizycznych. Wniosek o upadłość układową, zgodnie z generalną zasadą określoną w artykule 20 Prawa Upadłościowego może złożyć każdy dłużnik lub któryś z jego wierzycieli. Zazwyczaj jednak wniosek taki składa dłużnik.

Wniosek o upadłość układową, w przypadku kiedy chcemy, by były co do niego zastosowane przepisy prawa upadłościowego, a więc gdy dopiero po ogłoszeniu upadłości przez firmę będziemy chcieli zawrzeć układ z wierzycielami, należy skierować do wydziału gospodarczego sądu rejonowego odpowiedniego dla siedziby danej firmy. W dokumencie takim należy zawrzeć informacje takie jak:

• dane przedsiębiorstwa, 
• uzasadnienie wniosku,
• informacje dotyczącą tego czy dłużnik jest spółką publiczną
• szereg niezbędnych załączników. Wśród nich można wyróżnić na przykład wykaz majątku wraz z jego wyceną.

Na złożenie wniosku do sądu o upadłość układową wnioskodawca ma 30 dni od momentu powstania niewypłacalności.

Jeżeli jednak firma chce, by w ramach upadłości układowej zostały zastosowane przepisy zawarte w ustawie Prawo Restrukturyzacyjne, powinna skierować wniosek restrukturyzacyjny do Rejonowego Sądu Gospodarczego. Dobrze, aby zawierał on nie tylko dane takie jak we wniosku o upadłość, ale również wstępny plan restrukturyzacyjny. 

Postępowanie związane z upadłością układową dla pracowników wiąże się z wyłączeniem ich spod pewnych przepisów Kodeksu Pracy dotyczących ochrony osób zatrudnionych. W przypadku upadłości układowej przedsiębiorstwo ma prawo rozwiązać umowy, a także skrócić okres wypowiedzenia. W przypadku upadłości pracodawcy nie są stosowane więc wszelkie przepisy, które chronią pracowników przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę. Dlatego pracownicy mogą otrzymać wypowiedzenie również w trakcie urlopu czy choroby, a także gdy brakuje im do wieku emerytalnego nie więcej niż cztery lata.

W przypadku upadłości układowej pracownicy bardzo często nie otrzymują od pracodawcy pensji. Mogą oni jednak liczyć na odzyskanie swoich pieniędzy, ponieważ ich potrzeby są zaspokajane w pierwszej kolejności. Dlatego powinni otrzymać zaległe wynagrodzenia z masy upadłościowej, a więc nie tylko pensje, ale także ekwiwalenty za niewykorzystany urlop, premie, odprawy czy odszkodowania. Zgłoszenie zaległości z tytułu wynagrodzenia za pracę osiąganego przed powstaniem upadłości układowej jest zaspokajane w ramach postępowania upadłościowego. 

W przypadku upadłości układowej postępowanie egzekucyjne tak jak w sytuacji ogłoszenia innych typów upadłości, ma na celu zaspokojenie potrzeb wierzycieli. Ustawodawca w postępowaniu upadłościowym wyróżnia cztery kategorie, w ramach których zaspokaja się wierzycieli upadłego. Do pierwszej z nich należą wynagrodzenia ze stosunku pracy. Do drugiej podatki i inne daniny publiczne. Do trzeciej kategorii zaliczamy odsetki od należności ujętych we wcześniejszych kategoriach, a do czwartej należności akcjonariuszy i wspólników z tytuł pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach.

Postępowanie upadłościowe prowadzone jest przez syndyka. Dlatego wierzyciele, którzy chcą odzyskać swoją należność, muszą zgłosić wierzytelność w wyznaczonym przez sąd terminie. W przypadku upadłości układowej, kiedy wierzyciele zatwierdzą dany układ spłat, postępowanie egzekucyjne może zostać wstrzymane, jeżeli firma samodzielnie dokona wpłat na rzecz poszczególnych wierzycieli.

Celem upadłości układowej jest doprowadzenie do zawarcia układu między upadłym a wierzycielem, dzięki czemu dłużnik może kontynuować prowadzenie swojej działalności, mimo że toczy się przeciwko niemu postępowanie upadłościowe. W przypadku upadłości likwidacyjnej sprzedawany jest majątek niewypłacalnego dłużnika, a otrzymane pieniądze mają służyć zaspokojeniu potrzeb wierzycieli.

Zazwyczaj upadłość likwidacyjna przeprowadzana jest w sytuacji, kiedy działania przedsiębiorstwa nie dają podstaw do wiarygodności i rzetelności spełnienia warunków układu. Możliwa jest więc zmiana upadłości układowej na likwidacyjną. Każdorazowo o rodzaju postępowania upadłościowego stosowanego w konkretnej sytuacji decyduje jednak sąd.

Zaletą przyspieszonego postępowania układowego jest skrócony czas trwania takiej procedury, a także zapewnienie ochrony przed egzekucjami dłużnikowi. Korzyścią upadłości układowej jest również to, iż sąd może zawiesić postępowanie egzekucyjne, dzięki czemu przedsiębiorstwo może funkcjonować.

Wadą upadłości układowej jednak jest niepełna ochrona przed egzekucjami prowadzonymi przed sąd, a także konieczność przedstawienia dowodów, które będą przesłankami wskazującymi sędziemu, że ugoda jest korzystna i akceptowalna przez wierzycieli. Wadą jest również fakt, iż wierzyciele muszą zaakceptować dany układ, a bardzo często strony nie dochodzą do porozumienia. Z tego powodu właśnie upadłość układowa nie jest już pojęciem, które funkcjonuje w polskim prawie, ponieważ była niezwykle rzadko stosowana.

Upadłość układowa może być realną szansą na przetrwanie przedsiębiorstwa w sytuacji, kiedy w danym przypadku zostaną zastosowane przepisy prawa restrukturyzacyjnego. Jeżeli upadłość układowa ma przebiegać zgodnie z zapisami ustawy Prawo Upadłościowe, wówczas może być zrealizowana dopiero po ogłoszeniu przez dane przedsiębiorstwo upadłości. Taki układ nierzadko jest korzystny dla wierzycieli, którzy dzięki odpowiedniej ugodzie są w stanie odzyskać więcej funduszy niż w sytuacji, kiedy to syndyk występował w ich imieniu. 

Pamiętajmy jednak, że upadłość układowa od pewnego czasu nie funkcjonuje już w polskim prawie, ponieważ została zastąpiona ogólnym pojęciem upadłości. Była również rzadko stosowana, ponieważ zazwyczaj wierzyciele i upadające przedsiębiorstwa nie były w stanie się porozumieć na mocy ugody.