Po jakim czasie przedawniają się długi i czym to skutkuje?

Sformułowanie „przeterminowanie długu” mogłoby sugerować, że postępujemy z danym zadłużeniem jak z zepsutym jedzeniem – wyrzucamy go i zapominamy o nim. Jest jednak nieco inaczej.

Przedawnienie się długu oznacza, że minęła od jego powstania określona ilość lat, a w tym czasie wierzyciel nie podjął próby odzyskania swojej należności. Po ilu latach dług się przedawnia? To zależy od tego, jakiego rodzaju jest to dług. Wszystkie potrzebne informacje na temat tego, kiedy dług ulega przedawnieniu znajdą się w dalszej części tego artykułu.

Dług przedawniony wciąż formalnie istnieje, ale jeśli dłużnik ma taką chęć, to może całkowicie legalnie uchylić się od jego zapłaty. W 2018 roku dokonano zmian w prawie, dzięki którym obecnie sąd z własnej inicjatywy zajmuje się sprawdzaniem, czy dług już się przedawnił. Wcześniej to dłużnik musiał podnieść zarzut przedawnienia. Nie każdy o tym wiedział i bardzo często dochodziło do sytuacji, w których dochodziło do spłacania przedawnionego długu.

Trzeba jednak zaznaczyć, że nawet jeśli dług jest już przeterminowany, to sąd wciąż ma możliwość nakazać jego spłatę. Wielu może ucieszyć fakt, że przepis ten nie ma być stosowany każdorazowo, a jedynie w szczególnych przypadkach. Konkretnie istotna jest tutaj fraza „jeśli wymagają tego względy słuszności”. Oznaczać to może bardzo wiele różnych rzeczy, wobec tego tak naprawdę w tej kwestii wszystko leży w gestii sędziego i tego, co uzna on za względy słuszności.

Jak już zostało napomknięte, dług przedawnia się po określonej ilości lat, o ile w tym czasie wierzyciel nie będzie próbował go od dłużnika uzyskać. Jest kilka określonych działań, które przerywają bieg przedawnienia długu. Od momentu ich nastąpienia bieg zlicza się od nowa.

Należą do nich:

• rozpoczęcie mediacji z dłużnikiem,
• wykonanie jakichkolwiek czynności w danej sprawie przed sądem – przede wszystkim wniesienie pozwu,
• zaakceptowanie długu przez dłużnika.

Należy pamiętać, że nawet długotrwała cisza ze strony wierzyciela nie oznacza, że zapomniał on o długu i nie będzie się o niego upominał. Nie warto więc ignorować zobowiązań i liczyć, że problem sam się rozwiąże poprzez przeterminowanie długu. Zazwyczaj okazuje się, że te 2, 3 czy 6 lat to bardzo dużo czasu, podczas którego wcześniej czy później bieg przedawnienia zostaje przerwany.

Warto wiedzieć, jak obliczać, kiedy dług ulega przedawnieniu. Nie jest to bowiem tak oczywiste, jak mogłoby się wydawać.

Początek biegu stanowi data, w której dług powinien zostać pierwotnie spłacony lub data podjęcia przez wierzyciela działań związanych z odzyskaniem długu. To faktycznie jest dość oczywiste i każdy mógłby się tego domyślić. Wyjątkiem są pod tym względem długi podatkowe. Bieg ich przedawnienia zaczyna się od końca roku kalendarzowego,  w którym powinny one zostać uregulowane.

Inaczej jest z datą przedawnienia. Logika wskazywałaby, że będzie ona miała miejsce dokładnie rok, dwa, trzy czy sześć lat (w zależności od rodzaju długu) po tym, kiedy bieg został rozpoczęty. Dziwić może wobec tego fakt, że niezależnie od tego, w którym momencie roku bieg powinien się w teorii skończyć, długi przedawniają się zawsze z końcem danego roku kalendarzowego.

Co oznacza to w praktyce? Załóżmy, że dla jednego długu ustawowe 3 lata okresu przedawnienia mijają 25 stycznia 2020, dla drugiego 15 czerwca 2020, a dla trzeciego 9 grudnia 2020. We wszystkich tych przypadkach przedawnienie następuje wraz z końcem roku kalendarzowego 2020.

Nie ma jednej wspólnej liczby dla wszystkich możliwych długów. To, kiedy dług się przedawnia zależy od jego rodzaju. Są takie długi, które przedawniają się zaledwie rok, inne – aż 6 lat. Wobec tego co trzeba wiedzieć o tym, po ilu latach dług się przedawnia?

Najszybciej przedawniające się długi to:

• mandaty za przejazd komunikacją publiczną bez ważnego biletu,
• roszczenia z tytułu umowy przewozu,
• roszczenia z tytułu ustawy o Poczcie Polskiej (między innymi z powodu zaginionej przesyłki).

Przedawniają się one po upływie jednego roku.

W tym miejscu należy podkreślić, że przedawniają się po roku jedynie mandaty związane z przejazdem komunikacją publiczną. Mandaty wystawione przez Policję lub Straż Miejską, na przykład za przekroczenie prędkości lub spożywanie alkoholu w miejscu publicznym, przedawniają się po dłuższym okresie, co wyszczególnione zostanie w dalszej części tego artykułu.

Są także takie długi, które przedawniają się po upływie 2 lat. Należą do nich:

• roszczenia z tytułu umowy o dzieło,
• debet na koncie,
• roszczenia za usługi telekomunikacyjne,
• roszczenia odnośnie umowy sprzedaży,
• roszczenia przedsiębiorcy wobec kontrahenta z tytułu nieopłaconej faktury.

Najwięcej rodzajów długów przedawnia się po upływie 3 lat. Wtedy ma miejsce chociażby przedawnienie długu bankowego. Są to konkretnie:

• roszczenia z tytułu umowy o pracę,
• niespłacone pożyczki,
• niespłacone kredyty,
• nieopłacony czynsz,
• roszczenia z tytułu działalności,
• niespłacone karty kredytowe,
• mandat od Policji lub Straży Miejskiej,
• roszczenia wynikające z umowy ubezpieczeniowej.

Większość osób, które chcą wiedzieć, po ilu latach przedawnia się dług, zainteresuje właśnie ta kategoria, czyli długi przedawniające się po upływie 3 lat. Trzeba jednak być świadomym tego, że jest bardzo mało prawdopodobne, aby w ciągu 3 lat bank czy firma pożyczkowa nie zaczęła się upominać o zaległy dług, przerywając tym samym bieg przedawnienia.

Warto w tym miejscu wspomnieć jeszcze raz o długach podatkowych, które mają dwa różne okresy przedawnienia w zależności od tego, jakie są to rodzaje długów.

• długi podatkowe wynikające z indywidualnej decyzji, takie jak nieopłacone podatki od nieruchomości – przedawniają się po 3 latach,
• długi za nieopłacone podatki, które nie wymagały indywidualnej decyzji (podatek dochodowy, podatek VAT) – przedawniają się po 5 latach.

Kiedyś ogólny okres przedawnienia według Kodeksu Cywilnego wynosił aż 10 lat. Został on jednak uznany za zbyt długi i znacznie skrócony. Obecnie są za dwa rodzaje długów, które przedawniają się po 6 latach. Mowa o:

• długach spadkowych,
• długach stwierdzonych prawomocnymi wyrokami sądu.

Nie raz można było w telewizji usłyszeć o dramatycznych sytuacjach, kiedy to po śmierci poważnie zadłużonej osoby później z tymi długami musieli sobie radzić jej spadkobiercy. Zdarzało się to często i niejedną osobę doszczętnie pogrążyło finansowo. Wobec tego w październiku 2015 roku zdecydowano się na wprowadzenie zmian w prawie, które pozwalają w dużej mierze uniknąć takich problemów.

Do wspomnianego października 2015 roku, jeżeli w przeciągu pół roku od śmierci danej osoby jej spadkobiercy nie ustosunkowali się w żaden sposób do spadku (nie odrzucili go ani nie przyjęli), automatycznie przyjmowali go w całości. Oznacza to, że odpowiedzialni byli swoim majątkiem za wszystkie długi tej osoby. Nawet, jeśli nie odziedziczyli po niej nic, albo wartość odziedziczonego majątku była mniejsza od kwoty zadłużenia.

Obecnie wygląda to zupełnie inaczej. Nieustosunkowanie się do spadku w ciągu 6 miesięcy skutkuje wciąż automatycznym przyjęciem spadku, ale długi przejmuje się tylko do wartości odziedziczonego majątku. Oznacza to, że taki spadkobierca może być odpowiedzialny za długi tylko w takiej kwocie, którą pokryje odziedziczony majątek. Jeśli nie odziedziczył nic, to nie może być odpowiedzialny za żadne długi. Jeśli odziedziczył 1000 złotych, a dług wynosi 100 000 złotych, to musi z nich spłacić jedynie 1000. Jest to rozwiązanie, które zapewne wiele osób doceni.

Po jakim czasie przedawniają się długi? To z całą pewnością warto wiedzieć, ale nie oznacza to, że trzeba właśnie w przedawnieniu pokładać nadzieje na poprawienie swojej sytuacji finansowej. W większości przypadków skończy się to rozczarowaniem.

Przed zmianami z 2018 roku wielu wierzycieli nie spieszyło się z wnoszeniem do sądu sprawy o  odzyskanie długu. Nawet jeśli dług był przedawniony, to mało który dłużnik w ogóle o tym wiedział, czy o tym, że może sam podnieść zarzut przedawnienia. Obecnie to, czy nastąpiło przeterminowanie długu sprawdza sąd. Wobec tego nie ma takiej możliwości, żeby wierzyciel mógł skorzystać z niewiedzy dłużnika.

Z tego powodu wierzycielom bardziej zależy na czasie i nie są już tak skłonni odkładać prób odzyskania należności na później. Wobec tego nawet jeśli przez jakiś czas wierzyciel nie próbował się z nami skontaktować i zaczynamy mieć nadzieję, że dług się przedawni, to w większości przypadków będzie to nadzieja złudna.

Zamiast liczyć, że dług się przedawni i problem zostanie rozwiązany samoistnie, lepiej starać się na czas regulować swoje zobowiązania. Jeśli nie jest to możliwe, dobrym rozwiązaniem będzie próba nawiązania porozumienia z wierzycielem. Może się okazać, że możliwe będzie rozłożenie długu na raty lub wydłużenie okresu spłaty.

Ignorowanie telefonów i listów od windykatorów czy wierzycieli i pokładanie nadziei w przedawnieniu to kiepska taktyka, która zazwyczaj skończy się jedynie wpadnięciem w jeszcze gorsze problemy finansowe. Warto wiedzieć, kiedy dług się przedawnia, ponieważ mimo wszystko może się to okazać przydatne. Zwłaszcza w przypadku długów spadkowych zdarzają się często przypadki, w których wierzyciele zaczynają dochodzić swoich należności dopiero po wielu latach. Tym bardziej pomocy jest fakt, że w razie skierowania sprawy do sądu szybko zostanie ustalone, że dług jest już przedawniony, a wierzyciel zostanie obciążony kosztami postępowania.

Istnieją również takie długi, które nie przedawnią się nigdy – czy to po 2 latach, 6 czy 15. Oznacza to, że w każdym momencie, nawet po kilkunastu latach milczenia, możliwe jest ściąganie takich należności. Nie jest to jednak bardzo liczna lista, a jedynie wyjątki od reguły. Zdecydowana większość zadłużeń prędzej czy później się przedawnia.

Do wspomnianych wyjątków należą przede wszystkim:

• roszczenia inne niż majątkowe,
• część kapitałowa kredytów hipotecznych (przedawniają się jedynie odsetki).

Do roszczeń innych niż roszczenia majątkowe mogą należeć między innymi roszczenia o ochronę dóbr osobistych czy roszczenia ze stosunków rodzinno-osobistych. Co to oznacza w praktyce? Na przedawnienie nie mogą liczyć osoby, które zalegają na przykład z długami za alimenty.

O przedawnianiu się długów słyszał niemal każdy, ale jest to sprawa na tyle skomplikowana, że już nie każdy wie, o co dokładnie w tym wszystkim chodzi.

Mimo wszystko przy odrobinie zaangażowania wiedzę na ten temat powinna być w stanie przyswoić nawet osoba będąca w dziedzinie prawa kompletnym laikiem. Chociaż nie warto w przedawnieniu długów pokładać ogromnych nadziei, może okazać się, że warto wiedzieć, po ilu latach przedawnia się dług, kiedy zaczyna biec termin przedawnienia i czym właściwie jest dług przedawniony. Wielu Polaków zwłaszcza zainteresować może to, po ilu latach ma miejsce przedawnienie długu bankowego.

Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, jak prawidłowo liczyć bieg przedawnienia długu oraz jakie działania ze strony wierzyciela (bądź dłużnika) mogą go przerwać.

Również istotna może się nieraz okazać informacja na temat tego, jakie długi się nie przedawniają. Według obiegowej opinii można bowiem usłyszeć, że takich długów nie ma, a prawda jest zupełnie inna.