Upadłość spółki jawnej – czym jest i jak ją ogłosić?

Czym jest upadłość? Potocznie często uznajemy ją za synonim bankructwa. W formalnym ujęciu nie stawiamy między tymi terminami znaku równości. Upadłość spółki jawnej (lub podmiotu innego typu) to proces, który ma na celu spłatę zobowiązań dłużnika. Do zaspokojenia roszczeń wierzycieli wykorzystuje się spieniężony majątek spółki, zarządzany przez syndyka. Ogłoszenie upadłości spółki jawnej staje się możliwe tylko wtedy, gdy podmiot staje się niewypłacalny – nie jest w stanie spłacić wymagalnych zobowiązań.

Procedury związane z ogłaszaniem upadłości zawsze wyglądają podobnie, bo dokładnie opisują je przepisy Prawa upadłościowego. Spółka jawna jest jednak pod tym względem dość specyficzna. Cechą charakterystyczną tej formy prowadzenia działalności jest to, że wspólnicy ponoszą odpowiedzialność całym swoim majątkiem. Upadłość spółki jawnej powoduje zatem, że firma kończy działalność, a współwłaściciele nie mogą dłużej nią zarządzać. Mienie przedsiębiorstwa przejmuje syndyk, który upłynnia wszystkie nadające się do spieniężenia składniki majątku. Następnie z uzyskanych środków spłaca zobowiązania spółki. Jeśli majątek pozostały po ogłoszeniu upadłości spółki jawnej nie będzie wystarczający, syndyk zwróci się do wspólników, aby z ich mienia spłacić zobowiązania.

Kiedy spółce jawnej grozi postępowanie upadłościowe? Pierwszą z przyczyn opisaliśmy wyżej – jest to sytuacja, w której przedsiębiorstwo jest niewypłacalne. Ustawa Prawo upadłościowe rozumie niewypłacalność jako brak możliwości regulowania wymagalnych zobowiązań finansowych. Krótko mówiąc, chodzi o to, że spółka nie jest w stanie zapłacić przeterminowanych (minimum 3 miesiące) świadczeń pieniężnych. Okazuje się, że ogłoszenie upadłości spółki jawnej może być uzasadnione nawet wtedy, gdy firma na czas spłaca swoje zobowiązania! To mechanizm mający chronić wierzycieli. Mają możliwość złożenia wniosku o upadłość spółki jawnej, gdy podejrzewają, że występuje zagrożenie niewypłacalności. Obowiązuje tutaj zasada, że wielkość zobowiązań ma przewyższać wartość posiadanego majątku przez okres dłuższy niż 2 lata.

W kwestii tego, kto jest uprawniony do ogłoszenia upadłości spółki jawnej, sprawa jest prosta. Obwieszczenie wydaje sąd upadłościowy, do którego złożono wniosek. Jego skład stanowi trzech sędziów, a sprawa należy do rejonowego sądu gospodarczego. O tym, gdzie konkretnie składa się wniosek, powinna zadecydować lokalizacja głównego ośrodka działalności. W przypadku, gdy spółka działa na różnych obszarach i nie da się określić lokalizacji centrali, każdy sąd rejonowy będzie właściwy.

Jak ogłosić upadłość spółki jawnej? Istnieje kilka grup podmiotów, które mogą prosić o rozpoczęcie procedur. Pierwszym jest oczywiście sama spółka i każdy wspólnik lub ktoś, kto reprezentuje podmiot. Wnioskodawcą może być także likwidator, kurator spółki, a nawet jej wierzyciele. A jak ma wyglądać sam wniosek o upadłość spółki jawnej? Wzór z łatwością znajdziesz w Internecie, ale jest kilka elementów, których nie może w nim zabraknąć. Przede wszystkim musi to być pismo procesowe i powinno zawierać:

• oznaczenie rodzaju dokumentu;
• wskazanie adresata (właściwego sądu);
• dane reprezentantów (i likwidatorów) spółki oraz jej wspólników;
• oznaczenie miejsca prowadzenia działalności;
• informację, czy dłużnik jest spółką publiczną;
• uzasadnienie wniosku;
• wskazanie, czy dłużnik jest uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych;
• ewentualnie wyrażenie chęci zawarcia układu (jeśli wniosek składa dłużnik).

Widać zatem, że wiele elementów składa się na wniosek o upadłość spółki jawnej. Wzór powstał na bazie ustawy Prawo upadłościowe, która zawiera również wykaz potrzebnych załączników, takich jak odpis z rejestru (jeśli spółka do takowego należy), wykaz składników majątku (wraz z wyceną) oraz spis wierzycieli wraz ze szczegółami wierzytelności.

Za ogłoszenie upadłości spółki jawnej trzeba zapłacić. Samo złożenie wniosku należy poprzedzić uiszczeniem opłaty sądowej w wysokości 1000 zł. Trzeba też zapłacić zaliczkę na koszty postępowania w wysokości średniego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Według Głównego Urzędu Statystycznego w trzecim kwartale roku 2022 ta kwota była równa 6736,60 zł. Te dwie sumy mają pokryć koszty pierwszej części procesu upadłościowego, a dalsze opłaty powinny zostać pokryte z masy upadłości. Niektóre firmy decydują się na skorzystanie z pomocy wykwalifikowanej kancelarii. Ogłoszenie upadłości spółki jawnej przebiega wtedy sprawnie i stosunkowo bezstresowo, ale wiąże się z dodatkowymi kosztami. Koszty takich usług wynoszą od kilku do kilkunastu tysięcy złotych.

Ogłoszenie upadłości spółki jawnej to proces przebiegający według etapów ściśle uregulowanych przepisami prawa. Poszczególne etapy omówiliśmy w treści artykułu, teraz podsumujmy przebieg procesu.

1. Wystąpienie przesłanek rozpoczęcia postępowania.
2. Złożenie wniosku o upadłość spółki jawnej.
3. Postępowanie o ogłoszenie upadłości.
4. Decyzja sądu: odrzucenie, oddalenie lub przyjęcie wniosku.
5. Rozpoczęcie postępowania upadłościowego i powołanie syndyka.
6. Zgłaszanie należności przez wierzycieli.
7. Sporządzenie listy wierzytelności.
8. Ustalenie składu masy upadłościowej.
9. Likwidacja masy upadłościowej.
10. Rozdzielenie środków z likwidacji masy upadłości między wierzycieli.
11. Zakończenie postępowania upadłościowego.

Powyżej przedstawiliśmy książkowy przykład tego, jak może wyglądać droga do upadłości spółki jawnej. Każdy przypadek jest jednak rozpatrywany indywidualnie, a więc mogą pojawić się odstępstwa od opisanych reguł.

Postępowanie upadłościowe dla przedsiębiorców zawsze wygląda podobnie, ale w każdym przypadku trzeba uwzględnić specyfikę formy prawnej prowadzenia działalności. Jak ma się sprawa w przypadku upadłości spółki jawnej? W tej sytuacji współwłaściciele odpowiadają za długi firmy całym swoim majątkiem – bez ograniczeń. W praktyce sprawa upadłości spółki jawnej a odpowiedzialności wspólników wygląda więc tak, że długi najpierw egzekwuje się z majątku spółki. Jeśli środki okażą się niewystarczające, syndyk sięga do kieszeni wspólników.

Ogłoszenie upadłości spółki jawnej w praktyce nie oznacza upadłości wspólników. Sytuacja odwrotna ma jednak poważne konsekwencje. Upadłość wspólnika spółki jawnej (na mocy kodeksu spółek handlowych) oznacza rozwiązanie spółki. Żeby firma mogła dalej funkcjonować, potrzeby jest specjalny zapis w umowie spółki lub zgoda pozostałych wspólników.

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że upadłość spółki jawnej to dramat jedynie dla jej właścicieli. Okazuje się jednak, że likwidacja firmy wpłynie nie tylko na wspólników. Upadłość spółki jawnej a pracownicy – co stanowią przepisy? Zła wiadomość jest taka, że likwidacja firmy daje możliwość zwolnienia bez wyjątku każdego podwładnego. Dobra wiadomość? Pracownicy nie zostaną bez wynagrodzenia. Przysługuje im prawo zarówno do wypłaty zaległych pensji, jak i do odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia. Wniosek o upadłość spółki jawnej powoduje, że pracownicy automatycznie pojawiają się na liście wierzycieli – syndyk zajmuje się tymi należnościami z urzędu. Pracownicy tracą ochronę przed zwolnieniem, ale zyskują pierwszeństwo w kontekście świadczeń pieniężnych.

Ogłoszenie upadłości spółki jawnej następuje w sytuacji niewypłacalności spółki. Wniosek do sądu mogą zgłosić nie tylko właściciele, ale wszyscy uprawnieni muszą liczyć się z koniecznością poniesienia opłat. Wniosek o upadłość spółki jawnej trzeba napisać tak, aby miał charakter pisma procesowego. Jeśli majątek spółki nie wystarczy do pokrycia zobowiązań, syndyk zajrzy do portfeli wspólników. Trzeba przecież nie tylko spłacić długi, ale również wypłacić pracownikom zaległe świadczenia.