Skarga pauliańska – sposób na nieuczciwego dłużnika?

Chociaż praktyki polegające na wyprzedawaniu przez dłużników majątku i tym samym uniemożliwianiu wierzycielom odzyskania należności są nielegalne, to nie znaczy, że w praktyce nie występują. Dlatego prawo przewiduje ochronę pożyczkodawców w postaci skargi pauliańskiej. KC (Kodeks cywilny) wprowadza to pojęcie do obiegu i tłumaczy jego istotę. Powództwo polega na tym, że wnioskujemy, aby krzywdząca nas czynność prawna została uznana za bezskuteczną wobec nas. Skarga pauliańska w praktyce nie jest roszczeniem wobec dłużnika, ale w relacji do osoby trzeciej, która nabyła składniki majątku.

Instrument zwany skargą pauliańską jest przeznaczony tak naprawdę dla każdego wierzyciela, który uważa, że dłużnik działa na jego szkodę. Mowa tutaj o czynnościach, które powodują niewypłacalność osoby zadłużonej, tak, że nie jest ona w stanie uregulować zobowiązania.

Jak w przypadku każdego rozwiązania, aby móc zastosować skargę pauliańską, trzeba spełnić pewne zastrzeżenia. Najważniejszą przesłanką wystąpienia z powództwem jest oczywiście istnienie stosunku prawnego, w wyniku którego wierzyciel ma wobec dłużnika określone roszczenia. Kolejnym warunkiem jest dokonanie przez dłużnika czynności uznanej przez kredytodawcę za działalność na jego szkodę. Trzeba tutaj zastrzec, że obie strony (dłużnik i osoba trzecia) musiały działać w złej wierze. To oznacza, że miały świadomość, że podejmują działania na szkodę wierzyciela. Ostatnim wymienianym założeniem skargi pauliańskiej jest osiągnięcie przez osobę trzecią korzyści majątkowej wskutek opisywanej czynności.

Ważnym zagadnieniem jest data powołania się na skargę pauliańską – ile lat można odczekać? Wierzyciel musi złożyć powództwo w terminie pięciu lat od daty dokonania przez dłużnika czynności. W przeciwnym wypadku prawo do złożenia skargi pauliańskiej przedawnia się, czyli wygasa. Działa to podobnie do przedawnienia długów, dlatego warto pilnować terminów roszczeń.

Mówiąc o tym, co to jest skarga pauliańska, trzeba wyjaśnić, jak wygląda proces – krok po kroku. Dzięki temu będziesz wiedział, na co się przygotować. Warto w tym miejscu jeszcze raz podkreślić istotę skargi pauliańskiej. Przeciwko komu jest stosowana? Podmiotem postępowania nie jest dłużnik, a osoba trzecia, jeśli oczywiście spełnia przedstawione wyżej warunki. Skarga pauliańska w praktyce wygląda zatem następująco:

1. Przygotowanie wniosku. Kluczowymi elementami pozwu są oczywiście klasyczne elementy tego typu dokumentu – data, miejscowość, wskazanie właściwego sądu oraz danych pozwanego i powodu. We wniosku trzeba też wskazać bezwzględnie wartość przedmiotu sporu i opłaty sądowej (5% wartości przedmiotu sporu). Należy przedstawić żądanie uznania za bezskuteczną konkretnej czynności oraz odpowiednio uzasadnić ten postulat.
2. Postępowanie sądowe – rozprawa lub rozprawy, na których przesłuchuje się wierzyciela, dłużnika i świadków.
3. Decyzja sądu. Na podstawie przeprowadzonego postępowania sąd stwierdza, że dokonaną przez osobę, która nie reagowała działaniem na otrzymane monity, czyli dłużnika czynność uznaje się za nieważną (uprawomocniając rację wierzyciela) lub wspomniana czynność pozostaje skuteczna (gdy założenia wierzyciela były błędne). Na tym etapie dowiadujemy się zatem, czy skarga pauliańska zadziałała.
4. Możliwość odwołania się od decyzji przez obie strony.
5. W przypadku uznania czynności dokonanej przez dłużnika za nieważną wierzyciel ma prawo do egzekucji swojej należności od osoby trzeciej, która nabyła lub przejęła składniki majątku osoby zadłużonej.

Przepisy dotyczące skargi pauliańskiej (KC) pozwalają stwierdzić nieskuteczność określonych czynności wobec wierzyciela. Nie znaczy to jednak, że te czynności uznawane są za nieważne w ogóle! Chodzi tutaj jedynie o to, że wierzyciel ma prawo dochodzić swoich należności z określonych składników majątku, mimo że dłużnik się ich pozbył. Sam fakt zmiany właściciela tych przedmiotów nie jest w tym momencie kwestionowany. Należy pamiętać, że aby doszło do uznania skargi pauliańskiej, jej termin nie może zostać przekroczony.

Skarga pauliańska w praktyce nie będzie skuteczna, gdy złożymy ją po terminie – minie więcej niż pięć lat od wykonania przez dłużnika czynności, którą chcemy zaskarżyć. Ciekawym zagadnieniem jest przedawnienie samego zobowiązania będącego podstawą skargi pauliańskiej, ale o tym za chwilę. Sąd nie uzna racji dłużnika także wtedy, gdy nie zostaną spełnione warunki, o których pisaliśmy wyżej. Może wydarzyć się tak, że nabywca składnika majątku dłużnika nie miał pojęcia o tym, że działa na szkodę wierzyciela. Udowodnienie, że jest inaczej, nie zawsze będzie proste.

Skarga pauliańska nieskuteczna jest wtedy, gdy wierzyciel nie dopilnuje terminów. Mowa tutaj jednak o upływie 5 lat od wykonania przez dłużnika konkretnej czynności. A co z przedawnieniem samego zobowiązania, będącego podstawą skargi pauliańskiej? Okazuje się, że nie ma znaczenia! Liczy się tutaj jedynie to, jak dawno wykonano transakcję działającą na szkodę wierzyciela, a nie kiedy wygasł stosunek między nim a dłużnikiem. Pożyczkodawca wystosował do przedawnionego zobowiązania skargę pauliańską – jak się bronić? Należy powołać się na przedawnienie wierzytelności, jeśli takowe faktycznie nastąpiło.

Można też argumentować, że osoba trzecia nie wiedziała o tym, że dłużnik jest niewypłacalny oraz że czynność, w której bierze udział, ma na celu krzywdę wierzyciela. Skarga pauliańska nieskuteczna będzie też, gdy udowodni się, że transakcja została zawarta jedynie w celu pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Ostatecznie, gdy inne metody zawiodą, można wskazać pozostałe dłużnikowi składniki majątku, które mogłyby posłużyć zaspokojeniu roszczenia.

Znasz już najważniejsze fakty o skardze pauliańskiej. Termin ten nie jest powszechnie znany, dlatego cieszymy się, że poświęciłeś czas na poznanie tej drogi działania. Jeśli zastanawiasz się, czy skorzystać ze skargi pauliańskiej, to przyda Ci się znajomość jej wad i zalet. Zacznijmy od minusów:

• wysokie koszty opłaty sądowej i postępowania;
• trudność udowodnienia działania w złej wierze przez osobę trzecią i dłużnika;
• czas trwania procesu;
• rozwiązanie pochłaniające więcej „nerwów” niż droga polubowna.

Opłata od pozwu skargi pauliańskiej to jedna z największych wad związanych ze skierowaniem sprawy na drogę sądową. Równocześnie możemy jednak przedstawić też plusy, takie jak:

• możliwość wyegzekwowania swoich roszczeń mimo nieuczciwych praktyk dłużnika;
• długi czas na złożenie wniosku (aż 5 lat);
• odzyskanie spokoju ducha i poczucia sprawiedliwości.