PCC od pożyczki — sprawdź, czy musisz zapłacić

Zaciągnięcie pożyczki w banku, spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub pozabankowej instytucji finansowej nie niesie za sobą konieczności uiszczania żadnego podatku. Jednak pożyczenie pieniędzy od innej osoby prywatnej może skutkować obowiązkiem opłacenia PCC, czyli podatku od czynności cywilnoprawnych. Zasady opodatkowania podatkiem PCC reguluje ustawa z dnia 9 września 2020 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. 2000 poz. 86 nr 959).

Czy pożyczka jest opodatkowana według tej samej stawki co inne umowy podlegające PCC? W jakich okolicznościach następuje obowiązek podatkowy oraz zwolnienie z opodatkowania? Do której grupy podatkowej możesz się zaliczyć? Jaka jest stawka podatku i jak opłacić podatek od udzielonej pożyczki? W kolejnych akapitach znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pożyczkobiorców pytania.

PCC od pożyczki — czym jest? PCC to podatek od czynności cywilnoprawnych. Obowiązek jego uiszczenia spoczywa na osobach zawierających wskazane przepisami prawa rodzajów umów. Należą do nich m.in.:

• umowa darowizny, 
• umowa sprzedaży rzeczy i praw majątkowych (np. nieruchomości czy pojazdu), 
• umowa o dział spadku,
• umowa o zniesienie współwłasności,
• umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.

Ważne: obowiązek podatkowy dotyczy wyłącznie pożyczek zaciąganych od podmiotu, który nie prowadzi działalności związanej z udzielaniem kredytów (czyli np. banku czy firmy pożyczkowej). Obowiązkowi podatkowemu będą więc podlegać pożyczki od rodziny, przyjaciół czy innych (także zupełnie obcych) osób fizycznych.

Płatnikiem podatku PCC od umowy pożyczki jest pożyczkobiorca, czyli osoba zaciągająca zobowiązania. Jeśli osób biorących pożyczkę jest więcej, za terminowe uiszczenie podatku odpowiadają one solidarnie. Co to oznacza w praktyce? Dla organów podatkowych kluczowe znaczenie ma fakt zawarcia umowy pożyczki oraz to, aby podatek wynikający z konkretnej umowy dotarł na konto w odpowiedniej kwocie i terminie. W zależności od ustaleń pożyczkobiorców, przelewu podatku na rachunek bankowy może dokonać jedna osoba, dwie, lub wszyscy — w wyznaczonych między sobą częściach.

Czy pożyczkodawca płaci podatek? Nie. Osoba, która pożycza pieniądze pożyczkobiorcy nie musi odprowadzać podatku PCC za biorącego pożyczkę pieniędzy.

Jeśli umowa pożyczki nie jest zwolniona z podatku PCC, należy wypełnić, a następnie złożyć w urzędzie skarbowym deklarację PCC-3. Dokument możesz dostarczyć fikusowi osobiście lub w formie elektronicznej przez rządowy serwis gov.pl. Będziesz miał na to 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki. Podatek należy uiścić w takim samym terminie (niezależnie od daty złożenia deklaracji PCC-3) – w kasie urzędu skarbowego lub przelewem na konto.

Od 1.01.2019 wartość podatku PCC od umowy pożyczki wynosi 0,5% wartości pożyczki. Jeśli wartość nie była konkretnie ustalona, podstawą opodatkowania będzie każda przekazana pożyczkobiorcy kwota.

Przykład. Krzysztof pożyczył Marcinowi 10 000 zł na remont mieszkania. W ramach PCC Marcin będzie musiał odprowadzić do urzędu kwotę 500 zł (10 000 x 0,05).

Ważne: taka wartość (0,5%) dotyczy wyłącznie umów zawartych od 1 stycznia 2019 r. Umowy zawarte wcześniej i zgłoszone do urzędu skarbowego w 2019 r. podlegają wcześniej obowiązującej stawce PCC w wysokości 2%.

W szczególnych sytuacjach pożyczkobiorca jest zwolniony z konieczności odprowadzania podatku PCC. Nawet jeśli pożyczył pieniądze od innej osoby fizycznej. Kiedy tak się dzieje?

Nie musisz płacić podatku PCC od pożyczki, jeśli pożyczyłeś pieniądze od osoby należącej do I grupy podatkowej: małżonka/małżonki, zstępnych, wstępnych, pasierbów, zięciów, synowych, rodzeństwa, ojczyma, macochy lub teściów, a kwota pożyczki nie przekroczyła 9 637 zł. Kwota ta uwzględnia wszystkie pożyczki od tej samej osoby z ostatniego roku i 5 lat poprzedzających ten rok.

Przykład. W kwietniu 2021 roku zięć pożyczył Pawłowi kwotę 3000 zł, dwa miesiące później dodatkowe 2000 zł, a w październiku, jeszcze 1000 zł. Ze względu na fakt, że całkowita kwota pożyczki nie przekracza 9 637 zł, Paweł nie musi płacić podatku PCC. Co ważne, jeśli pożyczona kwota przekroczyłaby tę sumę, podstawą opodatkowania byłaby jedynie różnica pomiędzy całkowitą kwotą pożyczki (np. 12 000 zł), a 9 637 zł. 

Pożyczka nie będzie opodatkowana PCC także wtedy, jeśli pożyczyłeś pieniądze od małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma czy macochy a wartość pożyczki przekracza 9 637 zł (wyłączenie to nie obowiązuje dla pożyczek udzielonych między teściami, zięciem i synową). W takich okolicznościach zwolnienie z podatku jest możliwe jednak wyłącznie po spełnieniu (łącznie) dodatkowych warunków. Jakich?

• W ciągu 14 dni od daty zawarcia umowy musisz złożyć w urzędzie skarbowym deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC-3).
• Musisz także udokumentować wpływ środków na konto bankowe, rachunek prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub ich otrzymanie przekazem pocztowym.

Przykład. Anna pożyczyła od siostry 13 000 zł. Takiej kwoty brakowało Annie, aby wreszcie kupić wymarzone auto. Aby uniknąć konieczności odprowadzenia PCC, kobieta musi wypełnić i wysłać do urzędu skarbowego formularz PCC-3 oraz przedstawić urzędowi dowód wpływu środków na konto bankowe (rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub otrzymanie pieniędzy przekazem pocztowym).

Jeśli pożyczasz pieniądze od osób niespokrewnionych (np. znajomych), możesz uniknąć konieczności odprowadzenia PCC, jeśli wartość pożyczki nie przekracza 1000 zł. W przypadku wyższych sum konieczne będzie uiszczenie podatku w standardowej stawce – 0,5% wartości pożyczki lub — w przypadku braku konkretnej wartości — każdej przekazanej pożyczkobiorcy kwoty.

Przykład. Katarzyna pożyczyła od przyjaciół 5000 zł. Wartość podatku, jaki musi odprowadzić do urzędu skarbowego, wyniesie 250 zł (5000 x 0,05).

Zwolnieniu z opodatkowania podlegają także pożyczki:

• z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z utworzonych w drodze ustawy innych funduszów celowych;
• udzielone przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej;
• udzielanych przez przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność w zakresie kredytowania oraz udzielania pożyczek, ale nie mają siedziby lub zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jeśli pomimo obowiązku nie dopełniłeś wynikających z opodatkowania formalności i nie uiściłeś podatku, urząd może nałożyć na Ciebie tzw. podatek sankcyjny, który wynosi aż 20% podstawy opodatkowania pożyczki.

Zaciągnięcie pożyczki prywatnej nie zawsze oznacza konieczność uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Jeśli planujesz poprosić bliskich o finansowe wsparcie i zależy Ci na tym, aby uniknąć dodatkowych kosztów, przed podjęciem decyzji zapoznaj się dokładnie z zasadami zwolnienia z PCC. Dopełnienie niezbędnych formalności pozwoli Ci nie tylko zaoszczędzić pieniądze, ale także uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji w przyszłości.