Wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego – czy się opłaca?

Nie każdy zdaje sobie sprawę z istnienia takiej opcji, inni nie są pewni, czy kwalifikują się do skorzystania z niej. Wbrew pozorom nie jest to bardzo skomplikowana kwestia, więc dobrze jest się w niej orientować – potencjalnie można dzięki temu zaoszczędzić sporą kwotę.

Wiele osób zastanawia się, czy wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego jest możliwa w każdym przypadku, czy niekoniecznie. W końcu zaciągając jakikolwiek kredyt, dłużnik zobowiązuje się do zapłaty konkretnej kwoty w ściśle określonym czasie, zgodnie z przygotowanym harmonogramem. Czy oznacza to, że niezależnie od posiadanych środków, trzeba spłacać kredyt w wyznaczonych ratach? Niekoniecznie, chociaż wszystko zależy od okoliczności. Istotne jest, kiedy zobowiązanie zostało zaciągnięte.

Wynika to z faktu, że wiele przepisów zabezpieczających prawa kredytobiorców zostało wprowadzone dopiero w ciągu ostatnich kilku lub kilkunastu lat. Kredyty zaciągnięte przed momentem wejścia w życie nowych regulacji z zasady nie są przez nie obejmowane, zgodnie z zasadą, że prawo nie działa wstecz.

Jeśli chodzi konkretnie o przepisy regulujące wcześniejszą spłatę kredytu konsolidacyjnego, istotne będą dwa terminy: 18 grudnia 2011 roku oraz 11 września 2019 roku.

Pierwszy z nich to data wejścia w życie ustawy o kredycie konsumenckim, która gwarantuje wszystkim kredytobiorcom możliwość wcześniejszej spłaty zobowiązania w dowolnym momencie. Kwestię tę porusza art. 48 ust. 1, który stanowi że: „Konsument ma prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie”. W związku z tym w przypadku kredytów zaciągniętych po 18 grudnia 2011 wierzyciele nie mogą odmówić przyjęcia odpowiedniej sumy od dłużnika i rozliczenia kredytu.

Zasada ta dotyczy kredytów konsolidacyjnych będących kredytami konsumenckimi. Za kredyt konsumencki uważa się zobowiązanie na kwotę nieprzekraczającą 255 550 zł, niezabezpieczone hipoteką i zaciągnięte przez konsumenta na cel niezwiązany z prowadzoną działalnością gospodarczą. W praktyce więc kredytami konsumenckimi jest większość kredytów gotówkowych, odnawialnych czy właśnie kredytów konsolidacyjnych.

11 września 2019 to z kolei data wydania przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyroku w sprawie związanej ze zwrotem części prowizji przez bank w przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązania. Kwestia ta zostanie szczegółowo omówiona w dalszej części artykułu.

Jeśli chodzi o kredyty konsolidacyjne zaciągnięte od 18 grudnia 2011, które spełniają przesłanki kredytu konsumenckiego, nie ma wątpliwości, że wcześniejsza spłata musi być zaakceptowana (pewne spory pojawiają się jedynie w kwestii zwrotu części już poniesionych kosztów). W przypadku zobowiązania sprzed tej daty sytuacja staje się znacznie mniej jasna, a kluczowe stają się indywidualne okoliczności.

Krótko mówiąc, wszystko zależy od treści umowy kredytowej. Nie obowiązuje dla kredytów konsumenckich zaciągniętych przed tą datą konkretny przepis, który regulowałby kwestię wcześniejszej spłaty dla wszystkich kredytobiorców. Każdy bank mógł podchodzić do niej inaczej, więc nie pozostaje nic innego, jak sprawdzić zapisy znajdujące się w danej umowie.

Może się okazać, że wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego jak najbardziej będzie możliwa, aczkolwiek trzeba też zwrócić uwagę, na to, z jakimi opłatami będzie się wiązała, aby ustalić, czy faktycznie będzie korzystna.

Im dłużej spłacany jest kredyt, tym większe generuje koszty, z uwagi na m.in. wolniejszą spłatę kapitału i naliczanie większych odsetek, a także dłuższy okres opłacania ubezpieczenia. Wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego pozwala obniżyć koszty kredytu – w przypadku zobowiązań opiewających na duże kwoty można mówić nawet o tysiącach złotych oszczędności.

Jeśli pewne koszty zostały już poniesione „z góry” za cały zaplanowany w harmonogramie okres spłaty, to na mocy ustawy o kredycie konsumenckim bank ma obowiązek zwrócić ich proporcjonalną część.  Przykładowo, gdy kredytobiorca zapłacił za ubezpieczenie na 10 lat 20 000 złotych, ale spłacił kredyt po 5 latach, należny mu jest zwrot połowy wpłaconej kwoty, czyli 10 000 złotych.

W związku z tym warto spłacić wcześniej kredyt konsolidacyjny, jeśli posiada się wolne środki i szuka się sposobu na zaoszczędzenie pieniędzy na dłuższą metę. Może się okazać, że wcześniejsza spłata będzie korzystniejsza niż np. umieszczenie zamiast tego środków na lokacie, m.in. z uwagi na brak podatku od dochodów kapitałowych. To także dobra opcja dla osób, które na przykład planują zaciągnięcie kolejnego dużego zobowiązania i szukają sposobu na zwiększenie swojej zdolności kredytowej.

Wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego może być niekorzystna przede wszystkim w sytuacji, gdy obowiązuje wysoka prowizja (a więc w przypadku starszych zobowiązań, nie objętych nowymi przepisami) lub do uregulowania pozostało bardzo niewiele rat. W razie wątpliwości w zakresie tego, jaka opcja będzie najlepsza w danej sytuacji, najlepiej skontaktować się z ekspertem.

Art. 48 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim jasno wskazuje, że „kredytodawca nie może uzależnić wcześniejszej spłaty kredytu od jego poinformowania przez konsumenta”. W związku z tym wiele banków nie wymaga składania specjalnych wniosków, a po otrzymaniu zamiast zwykłej raty dużej wpłaty automatycznie wykrywa, że celem jest wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego.

Niekiedy jednak może być potrzebne na przykład wskazanie wcześniejszej spłaty w tytule przelewu czy wybranie odpowiedniej opcji w serwisie transakcyjnym przy dokonywaniu spłaty. Zdarza się także, że do nadpłaty kredytu służy inne konto wskazane w umowie. Wiele zależy od regulacji obowiązujących w danej instytucji – w razie problemów czy wątpliwości najlepiej skontaktować się bezpośrednio ze swoim wierzycielem i poprosić o udzielenie wyjaśnień.

Jeśli chodzi o kredyty nie objęte ustawą o kredycie konsumenckim, to, jak w przypadku innych kluczowych kwestii, informacji najlepiej szukać w swojej umowie kredytowej. W razie, gdyby jej zapisy były niejasne i nie udzielały wystarczających wyjaśnień w zakresie trybu zgłaszania wcześniejszej spłaty, zawsze można też poprosić o pomoc przedstawiciela banku.

Wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego (czy dowolnego innego) ma pozytywne skutki dla kredytobiorcy, natomiast z punktu widzenia kredytodawcy jest problematyczna. Co prawda otrzymuje on od razu większy zastrzyk gotówki, ale summa summarum jest on mniejszy niż w przypadku, gdyby raty były spłacane zgodnie z harmonogramem spłaty kredytu jeszcze przez kilka czy kilkanaście lat.

Prawo stara się w tym zakresie chronić interesy obu stron. Kwestia opłaty za wcześniejszą spłatę kredytu konsumenckiego jest dokładnie uregulowana we wspomnianej już ustawie o kredycie konsumenckim. Przepisy z jednej strony pozwalają na pobieranie opłat za wcześniejszą spłatę, z drugiej – ograniczają znacznie ich wysokość.

Art. 50 ustawy o kredycie konsumenckim jasno wskazuje, że opłata za wcześniejszą spłatę zobowiązania nie może przekroczyć:

• 1% spłacanej części kredytu (gdy okres między datą spłaty kredytu a terminem spłaty kredytu przekracza jeden rok)
• 0,5% spłacanej części kredytu (gdy okres między datą a terminem spłaty nie przekracza 1 roku).

Trzeba zauważyć, że ustawa daje wierzycielom prawo do pobierania opłat, ale nie jest to obowiązkowe, w związku z czym wiele banków z takiej możliwości rezygnuje (nie pobiera ich wcale). W przypadku kredytów udzielonych przed wejściem w życie ustawy o kredycie konsumenckim opłata zależy od indywidualnych zapisów w umowie. W większości przypadków można mówić o prowizji w wysokości od 1 do 3% spłacanej kwoty.

Jak już wskazano, ustawa o kredycie konsumenckim nie tylko gwarantuje kredytobiorcom prawo do wcześniejszej spłaty kredytu konsolidacyjnego, ale także zapewnia proporcjonalny zwrot kosztów związanych z kredytem. Takie aspekty, jak ubezpieczenie czy odsetki, są bezpośrednio związane z czasem trwania kredytu, nie ma więc wątpliwości, że powinny być obniżone w przypadku spłaty zobowiązania przed wyznaczonym terminem. W przypadku prowizji pojawiła się jednak kontrowersja.

Dla wielu banków wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego nie jest problemem – to jest pozwalają na nią i zgodnie z prawem udzielają proporcjonalnego zwrotu kosztów (w tym respektują wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie zwrotu prowizji).

Aczkolwiek ponownie istotne okazuje się to, kiedy kredyt został zaciągnięty. Z reguły wystarczy, aby podpisanie umowy kredytowej nastąpiło po 18 grudnia 2011, aby doszło do proporcjonalnego zwrotu zarówno odsetek, jak i prowizji.

Niekiedy jednak może się okazać, że na przykład prosty, bezproblemowy zwrot prowizji będzie możliwy tylko dla zobowiązań zaciągniętych po 11 września 2019, a przy zobowiązaniach sprzed tego dnia sytuacja się komplikuje i nie obędzie się bez pomocy eksperta (np. prawnika lub doradcy kredytowego specjalizującego się w tego typu sprawach).

Rzecznik Finansowy, który udziela kredytobiorcom wsparcia w dochodzeniu swoich praw wobec banków, wskazuje, że tego typu problemy wciąż mają miejsce, chociaż rzadziej niż w poprzednich latach. W 2020 roku trafiło do niego 3567 skarg związanych z wcześniejszą spłatą kredytu konsumenckiego, zaś w 2021 – 936.

Ponadto nawet, jeśli bank zgadza się na zwrot prowizji również dla kredytów zaciągniętych po 18 grudnia 2011, ale przed 11 września 2019, różny bywa tryb zwrotu. Kredyty nadpłacone po wejściu w życie ustawy o kredycie konsumenckim, ale przed wyrokiem TSUE dla zwrotu prowizji mogą wymagać złożenia specjalnego wniosku. Zaś w przypadku, gdy wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego nastąpiła już po ogłoszeniu wyroku Trybunału, w przypadku wielu banków zwrot zostanie rozliczony automatycznie.

Nadpłata bądź wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego w ING może zostać dokonana na przykład za pomocą aplikacji banku. ING Bank Śląski automatycznie zwraca należną część prowizji i innych opłat w ciągu 14 dni od spłaty zobowiązania.

Wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego w Getin Banku przebiega na bardzo prostych zasadach. Wystarczy wpłacić na rachunek kredytu (używany do wpłacania rat) kwotę wystarczającą do całkowitej spłaty zobowiązania.

Bank dokona automatycznej weryfikacji otrzymanej kwoty. Jeśli okaże się ona dostateczna, w terminie 14 dni od momentu wpłaty dojdzie do rozliczenia kredytu (a więc też proporcjonalnego zwrotu już poniesionych kosztów) i jego zamknięcia.

W Alior Banku wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego nastąpi automatycznie, jeśli bank wykryje, że na rachunek kredytu wpłynie kwota pozwalająca na całkowite uregulowanie długu. Zwrot kosztów nastąpi automatycznie, jeśli spłata nastąpiła po 11 września 2019 (wyroku TSUE), a dłużnik posiada rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w Alior Banku (pieniądze zostaną wpłacone właśnie na ten rachunek). Jeśli któryś z tych warunków nie został spełniony, kredytobiorca musi złożyć dyspozycję zwrotu kosztów, na przykład w oddziale, poprzez aplikację mobilną lub bankowość internetową.

W PKO BP wcześniejsza spłata kredytu konsolidacyjnego wymaga złożenia odpowiedniej dyspozycji. Można zrobić to na przykład za pomocą serwisu internetowego banku, czyli iPKO.