Ustawa antylichwiarska – co powinieneś o niej wiedzieć?

Dlatego też podjęto właściwe kroki w celu zadbania o bezpieczeństwo konsumentów. W tym celu została wprowadzona ustawa antylichwiarska. Co to jest? Co warto wiedzieć na jej temat?

Ustawa antylichwiarska – tak potocznie nazywa się akt prawny, który zdecydował o bezpieczeństwie konsumentów oraz upadku nieuczciwych pożyczkodawców. Natomiast oficjalna nazwa tego dokumentu brzmi następująco: ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 roku o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1357). Jej głównym celem była ochrona osób korzystających z pożyczek pozabankowych przed nieuczciwymi praktykami, nad którymi tak naprawdę nikt nie miał kontroli. Prywatne firmy działające na rynku finansowym nie potrzebowały specjalnych zezwoleń na otwarcie tego typu działalności. Oznaczało to, że pożyczkodawcą mógł zostać każdy.

W efekcie dochodziło do sytuacji, kiedy pożyczkobiorcy musieli ponieść trzy razy wyższe koszty od kwoty, którą zdecydowali się pożyczyć, a realne oprocentowanie zobowiązań kredytowych sięgało nawet kilkuset procent. Liczne doniesienia na ten temat doprowadziły do podjęcia decyzji o wszczęciu odpowiednich działań mających na celu ukrócić taką działalność. Jak widać, ustawa antylichwiarska niesie ze sobą wiele korzyści z punktu widzenia konsumentów. Jednak podmioty działające na rynku pożyczek pozabankowych mogły odczuć negatywne skutki wprowadzonych zmian, które uderzyły nie tylko w kwestie formalne, ale również finansowe. Co powinniśmy wiedzieć na temat ustawy antylichwiarskiej?

Aktualnie obowiązujące przepisy nakładają na pożyczkodawców ograniczenia dotyczące maksymalnej kwoty pozaodsetkowych kosztów kredytów. Jak już zostało wspomniane, zdarzały się sytuacje, kiedy pożyczkobiorca musiał oddać nawet trzykrotność całkowitej kwoty pożyczki, czyli kwoty, jaką pożyczył. Aby nie dopuścić do pobierania tak kolosalnych opłat, do ustawy zostały wprowadzone wytyczne, na podstawie których określa się limit pozaodsetkowych kosztów pożyczki. W  art. 7 pkt 5 ustawy antylichwiarskiej znajduje się dokładny wzór umożliwiający obliczenie właściwej kwoty.

Wynika z niego, że maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu nie powinna przekraczać sumy 25% kwoty pożyczki (część stała) oraz 30% tej kwoty w stosunku rocznym (część zmienna). Dotyczy to zobowiązań krótkoterminowych. Natomiast w przypadku zobowiązań ratalnych na kilka lat maksymalny limit jest równy całkowitej kwocie kredytu. Aby otrzymać ostateczny koszt kredytu, należy uwzględnić również odsetki. Zgodnie z art. 359  § 2 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93), nie mogą one przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych, czyli sumie stopy referencyjnej NBP oraz 3,5 punktów procentowych.

W 2019 roku rząd wznowił pracę nad kolejną nowelizacją ustawy antylichwiarskiej. Według nowego projektu limit kosztów pozaodsetkowych miał zostać zmniejszony:

• I wersja: do 20% wartości pożyczki i 25% tej kwoty w stosunku rocznym,
• II wersja: do 10% kwoty kredytu i 10% tej wartości w stosunku rocznym.

Jednak rząd zrezygnował wkrótce z tych zapisów. Obecnie nadal obowiązuje limit, który został przyjęty podczas pierwszej nowelizacji w 2015 roku.

Warto również zwrócić uwagę na ograniczenia związane z maksymalnymi kosztami związanymi z nieterminową spłatą zobowiązania. Firmy pożyczkowe cieszyły się dużą swobodą również w tej kwestii aż do momentu nowelizacji ustawy antylichwiarskiej. Wraz z wejściem w życie nowych przepisów została ograniczona wysokość takich opłat jak: odsetki za zwłokę czy monity. Aktualnie koszt wszelkich działań  podjętych w  związku z nieterminową spłatą zobowiązania nie może przekraczać wartości obowiązujących maksymalnych odsetek za opóźnienie. Co to oznacza? Według art. 481  § 2 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93), maksymalne odsetki za opóźnienie są aktualnie równe dwukrotności odsetek ustawowych za zwłokę, czyli sumie stopy referencyjnej NBP oraz 5,5 punktów procentowych.

Warto zaznaczyć, że zmieniły się również zasady dotyczące kontrolowania działalności pozabankowych firm pożyczkowych. Obecnie podlegają nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Dodatkowo KNF prowadzi i udostępnia konsumentom listę ostrzeżeń. Znajdują się na niej pożyczkodawcy, których działania wzbudzają poważne wątpliwości. Dodatkowo aby otworzyć własną firmę pożyczkową, niezbędne jest uzyskanie specjalnego zezwolenia KNF. Warto również zaznaczyć, że nie każde przedsiębiorstwo otrzyma zgodę na działalność. Aby tak się stało, należy spełniać kilka podstawowych warunków. Są to:

• posiadanie kapitału zakładowego w wysokości minimum 200 000 zł, który stanowi środki własne właścicieli – nie może pochodzić ze źródeł zewnętrznych,
• prowadzenie działalności w formie zarejestrowanej w KRS spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• powołanie zarządu lub rady nadzorczej, których członkami będą wyłącznie osoby niekarane.

Niespełnienie powyższych warunków jest klasyfikowane jako nielegalne prowadzenie działalności i podlega grzywnie do 500 000 zł lub karze pozbawienia wolności do lat 2.

Zgodnie z zapisami w ustawie antylichwiarskiej, pożyczkodawca ma obowiązek udostępnić konsumentom podstawowe informacje umożliwiające świadome zaciągnięcie zobowiązania. Wśród nich znajdują się warunki, na jakich zostanie udzielona pożyczka. Są to przede wszystkim: prowizja i oprocentowanie, całkowita kwota kredytu, rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO), czas obowiązywania umowy, wysokość rat, informacje o współpracujących z pożyczkodawcą podmiotach.

Dzięki temu konsument ma możliwość porównania ofert dostępnych na rynku finansowym i wybrania tej, która naprawdę jest dla niego najlepsza. Ponadto konsument powinien mieć wgląd do formularza informacyjnego zawierającego następujące informacje: dane pożyczkodawcy, parametry pożyczki oraz sposób spłaty, koszty związane z zaciągniętym zobowiązaniem, konsekwencje nieterminowej spłaty, powiadomienie o przysługującym prawie odstąpienia od umowy oraz wcześniejszego zwrotu pożyczonych pieniędzy i kosztach wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego. Dzięki umowie pożyczki pieniężnej zawieranej na jasno określonych i przejrzystych zasadach możemy bowiem uniknąć późniejszych problemów z jej spłatą.

Na koniec warto wspomnieć, że wciąż trwają prace nad nowelizacją ustawy antylichwiarskiej. Dowodem tego może być ustawa z dnia 15 marca 2019 roku o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 875)  umożliwia Komisji Nadzoru Finansowego wyciągnąć odpowiednie konsekwencje wobec pożyczkodawców działających niezgodnie z prawem. Jedną z nich może być kara pieniężna. Jeżeli karany jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, wówczas maksymalna kwota kary wynosi:

• 20 869 500 zł lub 10% przychodów ze sprzedaży towarów i usług oraz operacji finansowych, a w przypadku zakładu ubezpieczeń 10% składki brutto wykazanej w ostatnim sprawozdaniu za rok obrotowy, zatwierdzonym przez organ zatwierdzający, lub
• dwukrotność kwoty korzyści uzyskanych lub unikniętych strat.

Natomiast w przypadku osób fizycznych obowiązuje limit do 20 869 500 zł lub dwukrotność kwoty uzyskanych korzyści lub unikniętych strat.