Upadłość firmy a wypłaty dla pracowników – jak rozwiązać kwestię zaległych pensji?

Gdy ogłoszona została upadłość firmy, a zaległe pensje nie pojawiają się na kontach pracowników, w ich głowach pojawiają się obawy. Trudno się temu dziwić, bo to często ich jedyne źródło utrzymania. Za chwilę zajmiemy się kwestią wypłat, zacznijmy jednak od początku. Jak dochodzi do upadłości pracodawcy? Główną przesłanką rozpoczęcia procesu upadłościowego jest niewypłacalność dłużnika. Rozumiemy ją jako brak zdolności do regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych – w tym wobec własnych podwładnych. Jeśli sąd uzna, że zostały spełnione powyższe warunki, ogłasza upadłość firmy. Co z pracownikami – jakie mają perspektywy na przyszłość? Zła wiadomość jest taka, że prawie zawsze stracą pracę. Nie oznacza to jednak, że należne im pieniądze przepadają! Co do zasady, roszczenia pracowników wobec upadłego pracodawcy są egzekwowane z urzędu. Tworzy się listę wierzytelności wykorzystywaną podczas likwidacji firmy, a zaległe wynagrodzenia zajmują na niej pierwsze miejsce. Jeśli martwisz się, że masy upadłości nie wystarczy, aby spłacić wszystkich pracowników, to mamy dobrą wiadomość. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powołany został m.in. na takie okoliczności i posłuży do tego, aby wypłacić pracownikom należne im świadczenia.

Ogłoszenie upadłości a wynagrodzenie to częsty problem, dlatego jeszcze do niego wrócimy. Zastanówmy się teraz na chwilę nad sytuacją odwrotną: upadłością konsumencką pracownika. A obowiązki pracodawcy – czy jest coś, o czym zwierzchnik powinien pamiętać? Upadłość konsumencka to uproszczona procedura przeznaczona dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które stały się niewypłacalne. Czasami stanowi ostatnią deskę ratunku dla kredytobiorców w pułapce spirali długów. Upadłość konsumencka od upadłości przedsiębiorstwa różni się przede wszystkim tym, że jej głównym celem – obok zaspokojenia roszczeń wierzycieli – jest oddłużenie osoby upadłego. No dobrze, ale co ma do tego pracodawca? Otóż długi osoby niewypłacalnej spłacane są z masy upadłości – całego majątku upadłego. Okazuje się, że wchodzi do niej także bieżące wynagrodzenie. Pracodawca ma zatem obowiązek oddawać syndykowi pensję upadłego pracownika – na szczęście nie całą, tylko 50 lub 60% wynagrodzenia netto (w zależności od struktury zobowiązań). Trzeba jednak przy tym pamiętać, że do dyspozycji upadłego należy pozostawić kwotę minimalną pozwalającą mu na samodzielne funkcjonowanie (według stanu prawnego na czerwiec 2023), czyli 1051,50 zł dla tych, którzy nie mają na utrzymaniu innych osób.

Wróćmy do sedna artykułu. Upadłość a wynagrodzenia pracowników – zastanawiasz się pewnie, czy zaległości zostaną uregulowane. Jak już wspomnieliśmy, świadczeniami wobec podwładnych syndyk zajmuje się z urzędu. Oznacza to, że zaległe pensje znajdą się na liście wierzytelności automatycznie, bez konieczności zgłaszania poszczególnych roszczeń. Co więcej, zaległości tego rodzaju zaspokajane są przez syndyka w pierwszej kolejności. Pracownicy nie powinni zatem tak bardzo obawiać się upadłości firmy, a zaległe pensje w żadnym wypadku nie przepadają. Warto jednak upewnić się, że dostaniemy taką kwotę, która faktycznie nam się należy. Powiedzieliśmy, że roszczeń wobec upadłego pracodawcy zgłaszać syndykowi nie trzeba – jednak warto to zrobić. Nigdy nie wiadomo, czy dokumenty kadrowe firmy były prowadzone w sposób rzetelny. Aby nikt nie został pominięty lub pokrzywdzony poprzez wypłatę zbyt niskiej kwoty świadczenia, zaleca się zgłosić należności do syndyka. Ten posłuży się majątkiem przedsiębiorstwa, aby spłacić wierzycieli – zwolnionych pracowników w pierwszej kolejności. Jeśli mienie upadłej firmy nie wystarczy, pieniądze wypłaca się z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Wiemy już, jak wygląda sprawa zaległych pensji. Ale co z pracownikami po ogłoszeniu upadłości, czy kolejne pensje będą wypłacane? Trzeba postawić sprawę jasno – prawo pozwala na zwolnienie każdego (bez wyjątków) pracownika upadłego pracodawcy. Tę zasadę wprowadzono w myśl założenia, że postępowanie upadłościowe powinno przebiegać jak najbardziej sprawnie, aby zachować największą szansę zaspokojenia wszystkich wierzycieli. Pozostawanie z podwładnymi w stosunku pracy zwiększałoby zaległości z tytułu pensji, przecząc celowi postępowania. Co więcej, te same przepisy pozwalają skrócić okres wypowiedzenia – z trzech miesięcy do jednego miesiąca.

Upadłość firmy a wypłaty dla pracowników – czy zostaną zatem zaniechane? Na szczęście prawo nie pozostawia podwładnych upadłego samych sobie. Przysługuje im prawo do wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Co więcej, należy im się także odszkodowanie w wysokości pensji, która przysługiwałaby im za czas, o który zostało skrócone wypowiedzenie. Te zasady obowiązują jednak tylko wtedy, gdy umowa o pracę została rozwiązana jednostronnie (pracownik otrzymał od pracodawcy wypowiedzenia). W przypadku zwolnienia za porozumieniem stron świadczenie odszkodowawcze nie przysługuje.

Upadłość firmy a wypłata wynagrodzeń – jak w tej sytuacji upewnić się, że otrzymasz to, co Ci się należy? Jak już powiedzieliśmy, wierzytelności pracowników są zaspokajane w procesie upadłościowym z urzędu. W skrócie wygląda to tak, że całe mienie upadłego przekształcane jest w masę upadłości. Syndyk spienięża składniki majątku i dzieli uzyskaną kwotę między wierzycieli dłużnika. Jak nietrudno się jednak domyślić, masa upadłości często ma wartość niższą niż suma długów upadłego. Czy pracownicy odczują zatem finansowe skutki bankructwa firmy, a wynagrodzenia nie zostaną wypłacone? Na szczęście prawo chroni ich roszczenia. Jeśli masa upadłości nie wystarczyła, syndyk może zgłosić do marszałka właściwego województwa listę wierzytelności, którą trzeba zaspokoić z  Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Ma na to kalendarzowy miesiąc od daty ogłoszenia upadłości. Pracownicy nie muszą dopełniać żadnych formalności, ale tak jak tłumaczyliśmy wcześniej, warto to zrobić. Mają na to 2 tygodnie. Marszałek następnie przekaże odpowiednie środki syndykowi, który wypłaci świadczenia do rąk pracowników. Ze środków FGŚP wypłacane są m.in. zaległe wynagrodzenia za pracę, za czas urlopu i za czas niezdolności do pracy.

Pracownicy muszą stawić czoła wielu konsekwencjom związanym z faktem upadłości firmy, a zaległe pensje to nie jedyny problem, z którym się mierzą. W przeważającej większości przypadków wszyscy będą musieli szukać nowej pracy. Ogłoszenie upadłości stanowi bowiem szczególny przypadek okoliczności, do których nie stosuje się pewnych przepisów prawa pracy. Okazuje się, że w tym przypadku można zwolnić każdego pracownika – niezależnie od tego, czy jest obecnie w okresie ochronnym. Pracę mogą stracić zatem nawet kobiety w ciąży czy osoby w wieku przedemerytalnym, przebywające na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym.

A więc firma ogłosiła upadłość – co z pracownikami? Czasami, w ramach tzw. przygotowanej likwidacji, przedsiębiorstwo kupuje inny podmiot. Często w takiej sytuacji proponuje się zatrudnienie pracownikom upadłego, bo w ten sposób eliminuje się koszty rekrutacji i szkolenia nowych osób. Należy jednak zaznaczyć, że nabywca firmy nie przejmuje jej wierzytelności. Swoich należności trzeba nadal dochodzić u syndyka.

Na jedno z pierwszych pytań, które nasuwa się nam gdy słyszymy o upadłości firmy, co z pracownikami, już odpowiedzieliśmy. Ale pozostaje jeszcze kwestia wątpliwości w kwestii tego, co podwładni mogą zrobić sami, gdy pracodawca staje się niewypłacalny. Czy pracownicy mogą ogłosić upadłość firmy? Doprecyzujmy najpierw pojęcia. Ogłoszenie upadłości to uprawnienie, które należy do sądu. Natomiast wniosek o ogłoszenie upadłości jest już w stanie złożyć znacznie większa grupa podmiotów. Prawo upadłościowe stanowi, że taką możliwość ma każdy z wierzycieli upadłego. W teorii zatem pracownicy, wobec których pracodawca ma zaległości w wypłacaniu wynagrodzeń, mogą złożyć wniosek o upadłość.

Upadłość firmy a prawa pracownika to ważna kwestia, z którą trzeba się zapoznać, jeśli Twój pracodawca jest niewypłacalny. Chociaż każdy z zatrudnionych traci ochronę przed zwolnieniem, to prawo nie pozostawia ich samym sobie. Zaległe pensje z urzędu znajdą się na liście wierzytelności sporządzonej przez syndyka. Pracownicy stają więc w roli wierzycieli – i to takich, których spłaca się w pierwszej kolejności. Zadbano też o możliwość otrzymania odszkodowania dla osób, którym pracodawca lub syndyk skrócili okres wypowiedzenia. Jeśli spieniężenie majątku przedsiębiorstwa nie wystarczy, aby pokryć należności dla pracowników, należy sięgnąć do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Dzięki tej instytucji możliwe jest wypłacenie pensji i innych należności, takich jak wynagrodzenie za czas urlopu. Kwestia likwidacji firmy a zaległego wynagrodzenia w teorii nie powinna zatem sprawiać większych trudności. Nie trzeba nawet dopełniać żadnych formalności. Warto jednak zgłosić swoje roszczenia do syndyka, aby mieć pewność, że otrzymamy wypłaty w odpowiedniej wysokości.