Stopy procentowe – znaczenie dla kredytobiorców i całej gospodarki

Najprostsza definicja stopy procentowej mówi, że jest to koszt kapitału. Rozwijając tę myśl, można ją rozumieć jako cenę, którą trzeba zapłacić za pożyczenie pieniędzy. Chodzi o to, że ta strona, która pozwala drugiej korzystać ze swoich środków, zwykle żąda za ten fakt wynagrodzenia. Wyraża się je jako różne rodzaje stóp procentowych. Warto pamiętać, że nie chodzi tylko o kredyty. Będąc klientem banku, Ty również użyczasz swojego kapitału, składając depozyty – na rachunkach bankowych lub lokatach. Dostajesz za to tzw. odsetki, a ich wysokość również zależy od realnych stóp procentowych. Dla banku jest to zatem także koszt kapitału.

Stopy procentowe w Polsce determinowane są przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP) Narodowego Banku Polskiego. To ten organ, na podstawie sytuacji gospodarczej w kraju, decyduje o obniżce stóp procentowych lub ich podnoszeniu.

Od czego zależy koszt kapitału? Stopy procentowe kredytów i lokat w konkretnych bankach ustalane są w odniesieniu do wielkości ustanowionych przez RPP. Mówiąc o działalności NBP, możemy wyróżnić następujące rodzaje stóp procentowych:

• stopa lombardowa – koszt pożyczek udzielanych bankom komercyjnym przez NBP;
• stopa referencyjna – wskaźnik rentowności papierów wartościowych emitowanych przez bank centralny;
• stopa redyskontowa/redyskonta weksli – cena, po której NBP skupuje weksle od banków komercyjnych;
• stopa depozytowa – oprocentowanie jednodniowych depozytów przyjmowanych przez NBP od banków komercyjnych.

Co ze stopami procentowymi w Polsce? W ostatnich latach mocno odczuliśmy skutki wzrostu wskaźników. Podwyżka stóp procentowych spowodowana była m.in. szalejącą inflacją, a tę z kolei wywołały w dużej mierze pandemia COVID-19 i wybuch wojny na Ukrainie. We wrześniu 2022 roku wskaźniki zaczęły się jednak stabilizować. Obecnie (od 7 września 2023 r.) stopy procentowe osiągają następujące wielkości:

• stopa lombardowa: 6,50%;
• stopa referencyjna: 6%;
• stopa redyskontowa/redyskonta weksli: 6,05%;
• stopa depozytowa: 5,50%.

Co będzie dalej? Prognozy stóp procentowych na kolejne lata przewidują łagodne obniżki, wraz ze spadkiem dynamiki inflacji. Polityka pieniężna dostosowywana jest jednak do sytuacji na rynku, przewidywania trzeba brać zatem z dozą ostrożności.

Podwyżka stóp procentowych to niekorzystna tendencja? Odpowiedź zależy od perspektywy. Banki należą do grupy, którą wzrost stóp procentowych cieszy. Oznacza bowiem wyższe oprocentowanie kredytów, a więc również zwiększenie przychodów odsetkowych. Taka tendencja oczywiście nie zadowala samych kredytobiorców, którzy nierzadko borykają się z problemami w spłacaniu rat. Co innego o sytuacji sądzą deponenci – można zarobić więcej na lokatach i kontach oszczędnościowych.

Od początku roku 2021 aż do września 2022 wysokość stóp procentowych wzrastała. Główne skutki takiego zjawiska są następujące:

• wzrost kosztów kredytów – w konsekwencji mniejszą część społeczeństwa stać na pożyczanie, wskutek czego spada konsumpcja, co z kolei powinno spowodować zahamowanie wzrostu cen;
• zwiększenie opłacalności depozytów – więcej ludzi lokuje pieniądze w bankach, dlatego ilość pieniądza w obiegu spada, co również przyczynia się do zahamowania inflacji.

Na obniżkę stóp procentowych czekali przede wszystkim kredytobiorcy. Dotyczy to oczywiście jedynie zobowiązań zaciąganych na zasadzie zmiennego oprocentowania. Spadek wysokości stóp procentowych dla wielu Polaków wiąże się z obniżeniem wysokości rat kredytów. Nie wszyscy będą z tego faktu zadowoleni. Ta część społeczeństwa, która nie ma zobowiązań finansowych, a do tej pory cieszyła się wysokimi zyskami z depozytów, będzie rozczarowana.