Spadek — wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza?

Zgodnie z przepisami prawa, dziedziczenie może odbywać się na dwa sposoby. Jeśli zmarły spadkodawca pozostawił po sobie testament, kwestie dziedziczenia regulują zapisy dokumentu. Jeśli jednak nie pozostawił testamentu (lub spadkobiercy testamentowi odmówili przyjęcia spadku) dochodzi do tzw. dziedziczenia z mocy ustawy.

Po otrzymaniu spadku zarówno spadkobiercy testamentowi, jak i ci z mocy ustawy mogą zdecydować, czy chcą przyjąć spadek w całości, przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza czy całkowicie odrzucić spadek. Podjęcie przemyślanej decyzji jest szczególnie ważne z uwagi na fakt, że masa spadkowa może zawierać nie tylko aktywa (np. pieniądze, nieruchomości czy wartościowe ruchomości), ale także długi — względem instytucji finansowych, kontrahentów czy innych osób fizycznych. Przypadkowy ruch może skutkować więc odziedziczeniem potężnego zadłużenia, które obciąży domowy budżet na długie miesiące, a nawet lata.

Przyjęcie spadku wprost (całkowite przyjęcie spadku) skutkuje przyjęciem całej masy spadkowej po zmarłym spadkodawcy. Przyjmując spadek w całości, możesz więc odziedziczyć zarówno majątek, jak i długi. Podejmując taką decyzję, będziesz odpowiedzialny za długi zmarłego całym swoim majątkiem. Jeśli okaże się, że wśród masy spadkowej jest wyłącznie (lub w większości) zadłużenie będziesz musiał spłacić je z własnych pieniędzy.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje odziedziczeniem zarówno aktywów, jak i długów. Co ważne jednak, jako spadkobierca będziesz odpowiedzialny za długi wyłącznie do wartości ustalonego w wykazie inwentarza lub spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Jeśli spadkodawca nie pozostawił po sobie żadnego majątku, a tylko długi, spadkobierca nie poniesie za nie odpowiedzialności.

Przykład.

Jeśli w skład masy spadkowej wchodzą aktywa o wartości 10 000 zł i długi na kwotę 25 000 zł, Twoja odpowiedzialność za zadłużenie wyniesie tyle, co wartość aktywów – 10 000 zł. W takich okolicznościach nic nie zyskasz, ale także nic nie stracisz.

Jeśli jednak wartość aktywów wyniesie 25 000 zł, a długów – 10 000 zł, po spłacie zadłużenia „będziesz bogatszy” o dodatkowe 15 000 zł.

Podstawową różnicą pomiędzy przyjęciem spadku wprost a przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza są więc odmienne zasady odpowiedzialności za dziedziczenie długów.

Nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza to dobre rozwiązanie, jeśli jesteś pewien, że w skład masy spadkowej wchodzą aktywa, ale nie wiesz, czy zmarły posiadał zadłużenie lub — jeśli masz świadomość długów — nie znasz ich konkretnych kwot. Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, będziesz odpowiedzialny za długi wyłącznie do kwoty odziedziczonego majątku ustalonego w wykazie inwentarza lub w spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Jeśli chcesz przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, możesz złożyć przed notariuszem lub przed sądem (w toku tzw. stwierdzenia nabycia spadku) oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem, jeśli w ciągu 6 miesięcy od daty otwarcia spadku nie podejmiesz żadnej decyzji (nie przyjmiesz spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza ani go nie odrzucisz) dojdzie to automatycznego odziedziczenia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Składanie wniosku o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest więc zupełnie zbędne.

Odrzucenie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie jest możliwe. Jeśli chcesz odrzucić spadek, możesz zrobić to wyłącznie wprost (całkowite odrzucenie spadku). Odrzucając spadek w całości, nie odziedziczysz ani majątku, ani długów zmarłego spadkodawcy. Podjęcie takiej decyzji okaże się zasadne, jeśli jesteś pewien, że kwota zadłużenia w masie spadkowej znacząco przekracza kwotę aktywów.

Proste przyjęcie spadku to przyjęcie spadku w całości (przyjęcie spadku wprost). W takich okolicznościach spadkobierca dziedziczy całą masę spadkową — zarówno aktywa, jak i długi. Przejmuje więc wszystkie prawa, zobowiązania i obowiązki, które wchodzą w skład spadku. Przyjęcie spadku wprost ma sens wyłącznie w sytuacji, jeśli spadkobierca jest stuprocentowo pewien, że zmarły nie posiadał długów lub wartość aktywów znacząco przekracza wartość zadłużenia. Przyjmując spadek w całości, odpowiada bowiem za odziedziczone długi całym swoim majątkiem, co może mieć wpływ na zdolność kredytową.

Chcesz przyjąć spadek wprost (w całości)? Możesz zrobić to przed sądem rejonowym, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub u notariusza, podpisując stosowne oświadczenie. Będziesz miał na to 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku (w zależności od konkretnych okoliczności może być to moment śmierci spadkobiercy lub moment uzyskania informacji o nabyciu spadku, np. wtedy, kiedy inni spadkobiercy odrzucili spadek).

Odrzucenie spadku jest możliwe — podobnie jak jego przyjęcie, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub u notariusza. Na podjęcie decyzji i dopełnienie niezbędnych formalności będziesz miał 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku (w zależności od konkretnych okoliczności może być to moment śmierci spadkobiercy lub moment uzyskania informacji o nabyciu spadku, np. wtedy, kiedy mowa o odrzuceniu spadku przez innych spadkobierców).

Decyzja o przyjęciu spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub zupełnym odrzuceniu masy spadkowej może znacząco zaważyć na Twojej przyszłości, szczególnie jeśli w grę wchodzą także długi spadkowe. Warto podjąć ją więc na podstawie merytorycznych, mierzalnych przesłanek. Skutecznym sposobem na ustalenie majątku spadkowego i wartości całego spadku może być wykonanie spisu inwentarza w przypadku przyjęcia spadku. Taki dokument sporządza komornik na podstawie postanowienia sądu. Wniosek do sądu o wydanie postanowienia spisu inwentarza może złożyć spadkobierca przyjmujący spadek, ktoś, kto udowodni, że jest osobą uprawnioną do zachowku lub zapisobiercą. Może to być także wykonawca testamentu lub wierzyciel mającym pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy. Koszt wykonania spisu ponosi wnioskodawca. Nie jest on stały, lecz zależy od stawki godzinowej i liczby „przepracowanych” przy tworzeniu spisu godzin.