Zastrzeżenie numeru PESEL – jak to zrobić?

Jeszcze do niedawna zastrzeżenie PESEL nie było możliwe. Wszystko jednak zmieniło się w 2023 roku. W listopadzie ubiegłego roku wprowadzono bowiem usługę zastrzegania numeru PESEL, zgodnie z ustawą o zmianie niektórych przepisów, uchwaloną w lipcu, mającą na celu ograniczenie skutków kradzieży tożsamości. Jednak w pełni przepis ten wszedł w życie w czerwcu 2024 roku. 

Usługa „Zastrzeż PESEL” została wprowadzona, aby ograniczyć liczbę oszustw finansowych wynikających z kradzieży tożsamości w Polsce. Statystyki niestety potwierdzają, że takie incydenty stają się coraz bardziej powszechne, powodując poważne problemy. Taka sytuacja może dotknąć każdego z nas.

To właśnie dlatego warto rozważyć skorzystanie z usługi zastrzeżenia numeru PESEL, aby zabezpieczyć swoje dane przed oszustami. Dzięki temu możemy być spokojniejsi, wiedząc, że nasze dane osobowe nie zostaną użyte bez naszej zgody, na przykład do zaciągnięcia kredytu.

Zastrzeżenie numeru PESEL umieszcza go w specjalnym rejestrze. Od 1 czerwca każda instytucja, objęta ustawą z 7 lipca 2023 r. dotyczącą przeciwdziałania skutkom kradzieży tożsamości, będzie zobligowana do sprawdzenia tego rejestru przed zawarciem umowy z klientem.

Jeśli instytucja nie spełni tego obowiązku lub udzieli np. kredytu na skradzione dane pomimo aktywnego zastrzeżenia, osoba poszkodowana nie będzie odpowiedzialna za spłatę zadłużenia powstałego na skutek oszustwa.

Od 17 listopada 2023 roku, czyli od momentu, w którym obywatele mogli zabezpieczyć swoje numery PESEL, instytucje objęte ustawą miały czas do 1 czerwca bieżącego roku na przyłączenie się do systemu. W tym okresie firmy, instytucje finansowe, notariusze oraz operatorzy telekomunikacyjni musieli dostosować swoje systemy, oraz procesy do wymogów nowego prawa.

Zastrzeżenie numeru PESEL może przynieść wiele korzyści, szczególnie w kontekście ochrony przed oszustwami finansowymi. Przede wszystkim, zastrzeżenie PESEL skutecznie uniemożliwia zaciągnięcie kredytów i pożyczek na cudze dane. Ustawa wymaga od banków weryfikacji statusu PESEL w różnych sytuacjach, takich jak:

• zakładanie rachunku oszczędnościowego i ROR (konta osobistego),
• podpisywanie umów o świadczenie usług płatniczych, jeśli wiążą się one z możliwością pożyczania środków,
• zawieranie umów kredytowych, pożyczkowych, leasingowych,
• zmiany umów kredytowych, pożyczkowych, leasingowych w przypadku zwiększenia dostępnego salda zadłużenia.

Jeśli PESEL jest zastrzeżony, bank ma obowiązek odmówić zawarcia umowy.

Dodatkowo, zastrzeżenie PESEL może wstrzymać wypłatę gotówki w pewnych sytuacjach. Dotyczy to scenariuszy, w których konsument próbuje wypłacić w jednym dniu kwotę przekraczającą trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. W takim przypadku wypłaty zostaną wstrzymane na 12 godzin, nawet jeśli zastrzeżenie PESEL zostanie w tym czasie cofnięte. Ma to na celu ochronę przed oszustwami typu „na policjanta”.

Banki, które zignorują zastrzeżenie PESEL, poniosą konsekwencje finansowe. Umowy zawarte w takim przypadku są nieważne, a wierzytelności z nich wynikające nie mogą być sprzedane, na przykład firmom windykacyjnym.

Jednak nie tylko banki korzystają z tej usługi – SKOK-i, instytucje płatnicze i kredytodawcy zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim również muszą weryfikować status PESEL. Wyjątek stanowią przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową.

Notariusze również mają obowiązek sprawdzać status PESEL przed dokonaniem czynności takich jak:

• nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości czy praw do lokalu,
• sporządzenie pełnomocnictwa do takich czynności, gdy stroną jest osoba fizyczna z zastrzeżonym PESEL.

Operatorzy telekomunikacyjni to kolejna grupa zobowiązana do weryfikacji PESEL. Przed wydaniem kopii karty SIM lub jej wirtualnego odpowiednika (eSIM), operatorzy muszą sprawdzić status numeru ewidencyjnego klienta i odmówić wykonania usługi, jeśli PESEL jest zastrzeżony.

Od 17 listopada 2023 roku wszyscy obywatele Polski mogą chronić swój numer PESEL poprzez zastrzeżenie, wpisując go do dedykowanego rejestru. Procedurę tę można przeprowadzić na kilka sposobów: przez internet za pomocą aplikacji mObywatel, w urzędzie gminy, w wybranych placówkach bankowych oraz w urzędach poczty polskiej. Warto jednak zaznaczyć, że placówki Banku Pocztowego jeszcze nie oferują tej usługi.

Choć banki mają obowiązek sprawdzić, czy PESEL klienta jest zastrzeżony, to sama procedura zablokowania tego numeru aktualnie nie odbywa się za pośrednictwem placówki banku. Jedyny udział banku w zastrzeżeniu numeru PESEL jest wtedy, gdy potwierdzamy nasz podpis profilem zaufanym za pośrednictwem bankowości.   

Jak już wspomnieliśmy, aby zastrzec swój numer PESEL, możesz udać się do lokalnego urzędu gminy, skorzystać z portalu internetowego gov.pl, albo użyć aplikacji mObywatel. Każdy dorosły posiadacz numeru PESEL ma możliwość dokonania zastrzeżenia. Ponadto prawni opiekunowie niepełnoletnich mogą zastrzec PESEL swoich podopiecznych.

Pamiętaj, że wszystkie zmiany związane z zastrzeżeniem numeru PESEL są dokumentowane przez Ministerstwo Cyfryzacji.

Jak już wiesz, PESEL możesz zastrzec na kilka sposobów. W przypadku wizyty w urzędzie przygotuj dowód osobisty w formie fizycznej, lub w aplikacji mObywatel. Następnie pobierz i wypełnij wniosek w domu lub udaj się do urzędu gminy, gdzie możesz skorzystać z pomocy urzędnika. Urzędnik może również wydrukować gotowy wniosek z systemu — w takim przypadku dokładnie sprawdź poprawność wpisanych danych. Po upewnieniu się, że wszystko jest w porządku, podpisz wniosek. Kolejno złóż go osobiście w urzędzie.

Jeśli jednak chcesz skorzystać z zastrzeżenia PESEL online, to musisz mieć aktywny profil zaufany, podpis kwalifikowany, e-dowód lub dane do logowania do bankowości internetowej. Jak zastrzec PESEL online? 

Aby zastrzec lub cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL, zaloguj się na stronie mObywatel.gov.pl i wybierz odpowiednią opcję: „Zastrzeż PESEL” lub „Cofnij zastrzeżenie”. Istnieje możliwość zastrzeżenia numeru PESEL na czas nieokreślony lub określenia daty i godziny, kiedy system ponownie zastrzeże numer PESEL automatycznie.

Zastrzeżenia możesz też dokonać w aplikacji mObywatel. Po zalogowaniu do aplikacji otwórz zakładkę „Zastrzeż PESEL”. Następnie przesuń „suwak” w prawą stronę i gotowe, Twój PESEL jest już zastrzeżony.

Numer PESEL nie ma wpływu na wiele kluczowych aspektów życia obywateli, takich jak zawieranie małżeństw, załatwianie spraw urzędowych czy korzystanie z usług zdrowotnych. Jest to oznaka prywatności, która nie koliduje z codziennymi czynnościami, takimi jak podróże, udział w wyborach czy prowadzenie działalności zawodowej. Nawet w kontekście wymogów prawnych, takich jak ważność dokumentów czy konieczność weryfikacji tożsamości, PESEL nie jest wymagany, co umożliwia obywatelom swobodne korzystanie z usług publicznych i prywatnych bez zbędnego ujawniania danych osobowych.

W każdej sytuacji, w zależności od aktualnych potrzeb, istnieje możliwość odwołania zastrzeżenia numeru PESEL. Ta opcja może być przydatna na przykład podczas aplikowania o kredyt w banku lub podpisywania umowy z dostawcą usług internetowych.

Aby odwołać zastrzeżenie numeru PESEL za pośrednictwem aplikacji mObywatel, należy analogicznie do procedury zastrzegania numeru, przesunąć suwak.

Pamiętaj, że po uzyskaniu nowego dowodu osobistego, cofnięcie zastrzeżenia PESEL nie jest automatyczne. Aby dokonać zmiany, konieczne jest złożenie wniosku elektronicznie przez platformę mObywatel, za pośrednictwem aplikacji mobilnej lub wizyty osobistej w wybranym urzędzie gminy.

Wycofanie zastrzeżenia numeru PESEL jest konieczne, jeśli chcemy zawrzeć umowę z różnymi podmiotami, takimi jak banki, agencje ubezpieczeniowe, przedstawiciele sprzedaży nieruchomości, czy też dostawcy usług telekomunikacyjnych. Pamiętaj jednak, że każdy z tych przypadków wymaga od nas zachowania odpowiedniej ostrożności przy udostępnianiu danych osobowych.