Raty annuitetowe – czym są i czy się opłacają?

Jednocześnie nie jest to kwestia, którą powinno się pomijać przy zaciąganiu zobowiązania finansowego, ponieważ typ raty (annuitetowy nie jest jedynym, który się powszechnie stosuje) ma znaczący wpływ na koszt kredytu czy pożyczki. Czym są raty annuitetowe? Czy warto je wybrać, a może lepiej zdecydować się na inny rodzaj rat, taki jak, chociażby raty malejące? Odpowiadamy!

Raty annuitetowe nazywa się inaczej ratami równymi. Ta druga nazwa jest znacznie bardziej intuicyjna, ale niekiedy banki w swoich ofertach zamieszczają tę pierwszą, stąd też właśnie ona pojawiła się w nazwie tego artykułu. Jak łatwo się domyślić, znając alternatywną nazwę tego typu rat, w jego przypadku przez cały okres spłaty kredytu stosuje się raty o takiej samej wysokości.

Jednocześnie proporcja poszczególnych części raty się zmienia. Żeby wyjaśnić tę kwestię, trzeba najpierw przypomnieć, że każda rata składa się z dwóch części: kapitałowej i odsetkowej. Kapitałowa odpowiada za spłatę pożyczonych środków, czyli kapitałów, a odsetkowa reguluje odsetki od kredytu, czyli opłatę ustaloną przez bank za czas, przez jaki dysponujemy jego środkami.

Kolejne odsetki są naliczane na podstawie wysokości kapitału pozostałego do spłaty, w związku z czym im szybciej będziemy spłacać pożyczony kapitał, tym mniejsze będą generowane odsetki wraz z każdym kolejnym miesiącem. Jednocześnie zobowiązanie z ratami annuitetowymi może mieć albo oprocentowanie stałe, albo zmienne. W tym pierwszym przypadku faktycznie można mówić o ratach całkowicie równych, zaś w drugim „równość” rat jest nieco bardziej umowna, ponieważ wpływają na nią wahania stopy procentowej.

Wracając jednak do proporcji poszczególnych części rat w ratach annuitetowych, na początku okresu spłaty w każdej racie dominuje część odsetkowa. To, ile dokładnie procent raty będą stanowić poszczególne części, zależy od okoliczności, natomiast w początkowym okresie spłaty zawsze można spodziewać się, że co miesiąc spłacać będziemy głównie odsetki.

Wiąże się to z niższymi miesięcznymi ratami i ich większą stabilnością – co miesiąc wiemy, czego możemy się spodziewać i jak w związku z tym zarządzać domowym budżetem. Jednocześnie stosunkowo powolne zmniejszanie się kapitału pozostałego do spłaty powoduje generowanie wysokich odsetek. Oczywiście, im bliższy jest koniec okresu spłaty, tym bardziej proporcja w ratach annuitetowych zaczyna się zmieniać, a ostatnie raty składają się już w dużej mierze z części kapitałowej.

Odpowiedź na pytanie, jak obliczyć raty annuitetowe jest stosunkowo prosta. Wystarczy skorzystać w tym celu z któregoś z dostępnych w Internecie kalkulatorów rat. Alternatywnie można spróbować obliczyć raty samodzielnie, korzystając ze wzorów matematycznych i klasycznego kalkulatora, ale ta pierwsza opcja jest znacznie szybsza i wygodniejsza. Wystarczy w odpowiednie pola wpisać kwotę kredytu, oprocentowanie i okres spłaty, a otrzymamy informacje na temat wysokości raty,  także całkowitej kwoty zobowiązania, włącznie z odsetkami.

Trzeba jednak zaznaczyć, że w ten sposób będziemy w stanie precyzyjnie obliczyć ratę tylko w przypadku kredytu z oprocentowaniem stałym. Jeśli zdecydujemy się na oprocentowanie zmienne, to nie da się ze stuprocentową dokładnością obliczyć całkowitego kosztu kredytu i wysokości rat przez cały okres spłaty, ponieważ jest szansa, że się ona zmieni, a nikt nie wie z wyprzedzeniem, jakie będą wysokości stóp procentowych. Można jedynie dokonać obliczeń dla stopy procentowej aktualnej dla momentu zaciągania zobowiązania.

Raty annuitetowe nie są najbardziej opłacalną opcją, jeśli będziemy brać pod uwagę tylko ostateczny koszt kredytu. Przewaga części odsetkowej w początkowych ratach uniemożliwia szybką spłatę kapitału, co skutkuje wyższymi odsetkami. Jednocześnie ten typ rat ma także swoje mocne strony.

Przede wszystkim jest powszechnie dostępny (większość kredytobiorców decyduje się właśnie na raty annuitetowe i mają je w swojej ofercie niemal wszystkie banki), a przy tym charakteryzuje się dużą stabilnością. Możemy od razu zaplanować, jaka będzie kwota raty przez najbliższe lata i nie musimy się obawiać, że wzrośnie znacząco lub jakkolwiek (w zależności od tego, czy wybraliśmy oprocentowanie stałe, czy zmienne).

Dodatkowo, raty annuitetowe są dobrym rozwiązaniem dla osób, które mają stosunkowo niską zdolność kredytową i obawiają się, że mogą mieć problem z uzyskaniem pozytywnej decyzji kredytowej. Zdolność kredytowa, na którą wpływają między innymi dochody, ilość i wysokość obecnych zobowiązań, a także koszty utrzymania, zawsze jest analizowana przez banki przed podjęciem decyzji kredytowej. To, jak wysoka zdolność kredytowa będzie wymagana, zależy nie tylko od wysokości kredytu, ale też jego raty.

Dlaczego? Załóżmy, że ktoś chce pożyczyć 100 000 złotych i zarabia 3000 złotych miesięcznie. Przy racie na poziomie 500 złotych, będzie musiał przeznaczyć na nią niespełna 17% swoich miesięcznych zarobków. Przy racie na poziomie 1000 złotych, będzie to już ich jedna trzecia. Bank może uznać, że klient da radę spłacić zobowiązanie terminowo w tym pierwszym wypadku i udzielić mu decyzji pozytywnej, ale odmówić w drugim wariancie, ponieważ prawdopodobnie obciążenie byłoby zbyt duże. Relatywnie nieduża wysokość rat annuitetowych (w porównaniu do alternatywy, którą omówimy dokładnie w dalszej części tego artykułu) sprawia, że jego otrzymanie jest możliwe nawet przy niższej zdolności kredytowej.

Raty malejące to druga opcja poza ratami annuitetowymi prezentowana zwykle potencjalnym kredytobiorcom przez bank. Jak łatwo się domyślić, na początku okresu spłaty są one wyższe, po czym wraz z czasem maleją. Z uwagi na szybszą spłatę pożyczonego kapitału, raty malejące wiążą się z generowaniem mniejszych odsetek. Oznacza to w praktyce mniejszy całkowity koszt zobowiązania niż w przypadku rat annuitetowych.

Z czysto matematycznego punktu widzenia, można więc powiedzieć, że raty malejące są korzystniejsze, ponieważ są na dłuższą metę tańsze. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że nie każdy będzie w stanie na czas spłacać wysokie raty początkowe, jakie zostaną naliczone przy wyborze tego typu rat. Co więcej, wyższe raty początkowe wiążą się z wymaganiem wyższej zdolności kredytowej, aby móc zaciągnąć kredyt. W niektórych przypadkach nawet jeśli kredytobiorca będzie preferował raty malejące, może mieć problem z ich otrzymaniem, a więc pozostaną mu jedynie raty annuitetowe.

Wszystko to oznacza, że nie da się jednoznacznie stwierdzić, aby zawsze najlepszym wyborem były raty annuitetowe lub malejące. Wiele zależy od indywidualnych okoliczności. Kluczowa jest zdolność kredytowa, nie bez znaczenia jest również domowy budżet danej osoby (to, na jak wysokie raty może sobie pozwolić). Wszystkie te kwestie należy dokładnie rozważyć przed podjęciem decyzji. Warto też skorzystać ze wspomnianego już kalkulatora rat kredytu i sprawdzić, jaka dokładnie będzie różnica w koszcie między ratami annuitetowymi a malejącymi. Im wyższa kwota kredytu i dłuższy okres spłaty, tym można się spodziewać, że droższe będą raty annuitetowe.

Ostatnia kwestia, którą chcielibyśmy poruszyć, dotyczy tego, jakie oprocentowanie będzie korzystniejsze przy ratach annuitetowych – stałe czy zmienne. Oprocentowanie stałe ma to zazwyczaj do siebie, że jest wyższe niż bieżąca stawka oprocentowania zmiennego, ale za to jest stabilne. Wiemy, że nie zmieni się w całym okresie spłaty (bądź na przykład przez 5 lat, jeśli mówimy o kredycie hipotecznym – zwykle po 5 latach można przejść na oprocentowanie zmienne lub przedłużyć oprocentowanie stałe, ale z inną stawką) i możemy w związku z tym zaplanować spłatę bez niepotrzebnego stresu.

Z kolei oprocentowanie zmienne wiąże się z większą niepewnością. Może spaść, ale może też wzrosnąć, wpływając na wysokość rat i sprawiając, że w praktyce nie są one do końca tak równe, jak sugerowałaby nazwa. Z drugiej strony, jest ono często przynajmniej początkowo niższe niż oprocentowanie stałe, a jeśli będziemy mieli szczęście, może nawet spaść i doprowadzić do niższych rat. Tak więc to, jakie oprocentowanie lepiej wybrać, zależy od tego, jaki stopień ryzyka jesteśmy skłonni zaakceptować.

Raty annuitetowe to fraza, która na pierwszy rzut oka może wydawać się niezrozumiała czy skomplikowana. Jeśli jednak dowiemy się na jej temat więcej, szybko dostrzeżemy, że mamy po prostu do czynienia z tak zwanymi ratami równymi, będącymi popularną alternatywą dla rat malejących. Te dwa typy rat to coś, co powinien potrafić rozróżnić każdy kredytobiorca i pożyczkobiorca, jako że to, który typ rat wybierzemy, znacząco wpłynie na ich wysokość, ale też na ostateczny koszt całego zobowiązania.

Podkreślamy to, ponieważ koszt kredytu lub pożyczki to aspekt, który ma znaczenie dla praktycznie każdego. Mając świadomość w zakresie kluczowych różnic między ratami annuitetowymi a malejącymi, można podjąć rzetelną, przemyślaną i korzystną decyzję. Warto wspomnieć, że nie trzeba podejmować jej samodzielnie. Zawsze można poprosić doradcę kredytowego o przeanalizowanie sprawy i udzielenie profesjonalnej porady w zakresie tego, jakie kroki najlepiej podjąć, aby zaciągnąć kredyt lub pożyczkę na najlepszych możliwych warunkach.