Płynność finansowa – czym jest i jakie są jej wskaźniki?

Płynność finansową definiować można na kilka różnych sposobów. Najczęściej stosowana i najbardziej intuicyjna definicja określa ją jako zdolność do terminowej spłaty zobowiązań, a także dokonywania zakupów towarów i usług wedle potrzeby.

Krótko mówiąc – firma mogąca pochwalić się płynnością finansową nie zalega z wypłatami wynagrodzeń dla pracowników czy opłatą faktur, a jeśli pojawi się na przykład konieczność zakupu kolejnego surowca, aby kontynuować produkcję, jest to możliwe bez żadnego problemu.

Można mówić o płynności finansowej w ujęciu:

• statycznym
• dynamicznym.

Ujęcie statyczne oznacza rozpatrywanie płynności finansowej pod kątem danego dnia. Z kolei ujęcie dynamiczne odnosi się do wybranego przez nas okresu czasu (na przykład całego okresu rozliczeniowego). Do ustalania płynności finansowej wykorzystuje się tak zwane wskaźniki płynności, a konkretnie:

• wskaźnik płynności bieżącej
• wskaźnik płynności szybkiej
• wskaźnik natychmiastowej wymagalności
• wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych.

Wskaźniki płynności finansowej oblicza się przy pomocy:

• bilansu
• rachunku zysków i strat
• rachunku przepływów pieniężnych (tzw. cash flow).

Bilans oraz rachunek zysków i strat okażą się kluczowe w przypadku ustalania płynności finansowej w ujęciu statycznym, zaś rachunek przepływów pieniężnych będzie istotny w przypadku płynności finansowej w ujęciu dynamicznym.

Zysk – to właśnie na to najczęściej zwracają uwagę właściciele firm, chcący oszacować sytuację finansową swoich przedsiębiorstw. Problem jednak w tym, że wbrew pozorom nie jest to wcale najlepszy jej wskaźnik. Jest on oczywiście istotny i warto go monitorować, ale sam w sobie nie będzie wystarczający, aby ocenić, w jakiej kondycji znajduje się firma. Dlaczego?

Duży zysk jest niewątpliwie czymś pozytywnym, ale nie musi wcale oznaczać, że firma będzie miała na podorędziu zapas środków niezbędny do terminowego wywiązywania się ze swoich zobowiązań. Z kolei nieterminowe płatności szybko mogą doprowadzić do kryzysu w firmie: przestoju w produkcji z uwagi na brak surowców, rezygnacji z pracy przez pracowników i innych tego typu niekorzystnych skutków.

Dlatego też płynność finansowa jest tak istotna i należy zwracać na nią szczególną uwagę. Sam w sobie niski zysk nie jest czymś pozytywnym, ale nie musi od razu oznaczać, że firmie grozi na krótką metę niebezpieczeństwo. Z kolei brak płynności finansowej może w niedługim czasie wywołać nieodwracalne szkody.

Może się zdarzyć, że zadamy sobie następujące pytanie: czy nasze aktywa bieżące (gotówka, środki z inwestycji i należności, towary, surowce) są wystarczające, aby pokryć wszystkie nasze bieżące zobowiązania? Wskaźnik bieżącej płynności finansowej (current ratio) jest właśnie tym, co pozwoli na to pytanie precyzyjnie odpowiedzieć.

Dzięki niemu możemy sprawdzić, jaki jest stosunek aktyw bieżących do zobowiązań bieżących w naszej firmie. Im wyższy wskaźnik płynności bieżącej, tym lepiej świadczy to o zdolności regulowania zobowiązań krótkoterminowych i kondycji finansowej firmy. Wskaźnik płynności bieżącej oblicza się ze wzoru:

Wskaźnik bieżącej płynności = (aktywa bieżące)/(zobowiązania bieżące)

Jeśli wynik równa się 1,0, oznacza to, że wartość naszych aktywów bieżących (czyli obrotowych) jest równa bieżącym zobowiązaniom. Jest to niebezpieczna sytuacja, ponieważ oznacza, że w razie jakiegokolwiek nagłego wypadku i pojawienia się dodatkowych wydatków może się okazać, że nie będziemy dysponować już żadnymi bieżącymi środkami.

Wynik poniżej 1,0 pojawia się zazwyczaj w przypadku firm cierpiących na poważne problemy finansowe, aczkolwiek bywa, że jest wynikiem przemyślanej strategii, mającej na celu przyspieszenie rozwoju firmy.

Powszechnie przyjmuje się, jeśli chodzi o wskaźnik płynności bieżącej optymalny wynik mieści się w zakresie od 1,2 do 2,0. Zbyt wysoki wskaźnik bieżącej płynności (czyli powyżej 3,0) nie jest również dobrym znakiem, ponieważ może wskazywać, że zbyt wielka część naszych środków ulokowana jest w aktywach obrotowych, a zbyt mała w aktywach trwałych.

Jak zostało wspomniane, do aktywów bieżących (obrotowych) zaliczamy między innymi towary i surowce. Trzeba jednak zwrócić uwagę na fakt, że w wielu przypadkach szybka zamiana ich na gotówkę będzie niemożliwa, a więc w praktyce ciężko byłoby za ich pomocą spłacić w razie potrzeby zobowiązania bieżące. Pomocny może być w związku z tym wskaźnik płynności szybkiej, który pozwala ocenić, jak nasze aktywa obrotowe z wyłączeniem zapasów mają się do naszych zobowiązań bieżących.

Dzięki temu możemy łatwiej stwierdzić, jakie są w praktyce nasze możliwości terminowej i szybkiej spłaty zobowiązań. Wskaźnik szybkiej płynności oblicza się z następującego wzoru:

Wskaźnik płynności szybkiej = (aktywa bieżące – zapasy)/zobowiązania bieżące

Radzi się, aby płynność szybka utrzymywała się w firmie w granicach od 1,0 do 1,2. Wynik poniżej tej granicy może oznaczać, że terminowa spłata zobowiązań wymagała będzie upłynnienia zapasów (surowców, gotowych produktów), co może potrwać zbyt długo i okazać się problematyczne.

Zbyt wysoki wskaźnik szybkiej płynności również nie jest powodem do zadowolenia, ponieważ, podobnie jak w przypadku wskaźnika płynności bieżącej, sugeruje zbyt małą ilość aktywów trwałych, a więc na przykład brak znaczących inwestycji w firmie.

Dzięki wskaźnikowi płynności szybkiej wiemy już, jakie możliwości spłaty bieżących zobowiązań dają nam nasze aktywa obrotowe, jeśli wyłączymy z nich zapasy. Wskaźnik natychmiastowej wymagalności pozwala obliczyć, jak wygląda sytuacja, jeśli nie tylko nie weźmiemy pod uwagę zapasów, ale także należności od kontrahentów. Krótko mówiąc – na ile będziemy w stanie spłacić nasze bieżące zobowiązania z samych posiadanych w danym momencie środków finansowych.

W teorii dobry wynik mieści się między 0,1 a 0,2, w praktyce jednak nie jest to tak oczywiste. Nawet jeśli nie mamy dużo gotówki pod ręką, nie oznacza to od razu, że naszej firmie brakuje płynności finansowej i znajdujemy się w kiepskiej sytuacji. Dużo tu zależy od tego, czy nasi kontrahenci są wiarygodni i terminowi – jeśli tak, to nawet niski wskaźnik natychmiastowej wymagalności nie jest problemem. Oblicza się go z następującego wzoru:

Wskaźnik natychmiastowej wymagalności = (aktywa bieżące – zapasy oraz należności)/zobowiązania bieżące

Jeśli jednak problemem dla nas są nieterminowo opłacane faktury, a do tego nie dysponujemy wystarczającą ilością środków finansowych, to nie da się ukryć, że uregulowanie zobowiązań na czas może okazać się sporym wyzwaniem.

Cash ratio, czyli wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych, na pierwszy rzut oka bardzo przypomina wskaźnik natychmiastowej wymagalności. Jest jednak pewna znacząca różnica: w przypadku wskaźnika natychmiastowej wymagalności bierzemy pod uwagę wszystkie zobowiązania bieżące, zaś jeśli chodzi o wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych, tylko te, których termin płatności przypada w ciągu najbliższych trzech miesięcy.

Dzięki temu możemy oszacować nasze możliwości spłaty najbardziej pilnych zobowiązań. Wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych oblicza się z następującego wzoru:

Wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych = środki pieniężne/zobowiązania bieżące

Warto wskaźnik ten obliczać co jakiś czas, a następnie porównywać kolejne wyniki z wcześniejszymi. W ten sposób możemy ocenić, jak na przestrzeni czasu zmieniała się nasza możliwość spłaty zobowiązań krótkoterminowych.

Płynność finansowa jest niezwykle istotna i jej brak może mieć bardzo negatywny wpływ na firmę – to już wiemy. Możemy się w związku z tym zastanawiać, jak osiągnąć dobrą płynność finansową. Ciężko tutaj o uniwersalne porady, ponieważ dużo zależy od tego, w jakiej branży, gdzie i na jaką skalę działamy.

Niezależnie od tych wszystkich czynników kluczowa jest niewątpliwie jedna rzecz: odpowiedni dobór kontrahentów. Należności od kontrahentów stanowią w przypadku wielu firm lwią część aktywów bieżących i to właśnie one służą do spłaty bieżących zobowiązań. Jeśli źle dobierzemy kontrahentów i nie będą oni płacić nam w terminie, powstanie zator finansowy. To z kolei prawdopodobnie skończy się tym, że to my staniemy się nieterminowym kontrahentem wobec firm, u których zaciągnęliśmy zobowiązania.

Jeśli dopiero zaczynamy współpracę z nowym kontrahentem i ciężko jest nam ocenić jego uczciwość, warto zadbać o to, aby w umowie zawarte były odpowiednie zabezpieczenia, takie jak zaliczka czy weksel in blanco. Dzięki temu będziemy mieć pewność, że nawet w przypadku nieterminowej płatności nie będziemy do końca stratni lub łatwiej nam będzie ściągnąć od dłużnika należność.

Płynność finansowa to coś, na co wielu właścicieli firm nie zwraca uwagi lub z powodu niewiedzy, nie interesuje się tą kwestią. To spory błąd, biorąc pod uwagę fakt, jak potencjalnie druzgocące mogą być konsekwencje braku płynności finansowej. W związku z tym zdecydowanie warto o niej pamiętać i dbać o to, aby przedsiębiorstwu jej nie zabrakło. Nie jest to niestety łatwe, ale jeśli będziemy na bieżąco monitorować sytuację i szybko reagować, powinniśmy być w stanie temu zapobiec.

Wskaźniki płynności finansowej wbrew pozorom nie są trudne w interpretacji ani skomplikowane w obliczaniu. Chociażby wskaźnik płynności bieżącej czy wskaźnik płynności szybkiej to absolutna podstawa, jeśli chcemy oszacować, w jakiej kondycji finansowej znajduje się nasza firma.