Na czym polegają obowiązki informacyjne kredytodawcy?

Efekty licznych obowiązków informacyjnych banków, takie jak występowanie w reklamach pewnych znaczących elementów, mamy okazję obserwować niemal codziennie. Wiele osób jednak wciąż nie wie dokładnie, jakie obowiązki informacyjne mają instytucje finansowe, w związku z czym nie korzysta ze swoich praw. Zdecydowanie warto to zmienić. W takim razie, na czym polegają obowiązki informacyjne kredytodawcy?

Obowiązki informacyjne kredytodawców nie występują z ich wspólnych ustaleń czy indywidualnych preferencji, ale z konkretnej podstawy prawnej. Jest nią przede wszystkim ustawa z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, która dodatkowo została znowelizowana 11 marca 2016 roku. Informacji prosto ze źródła w zakresie obowiązku informacyjnego instytucji finansowych należy więc szukać właśnie w tej ustawie.

Warto wiedzieć, że ustawa o kredycie konsumenckim nie dotyczy kredytów hipotecznych. Ten rodzaj zobowiązania regulowany jest poprzez inną bardzo ważną ustawę, a mianowicie ustawę z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami.

Kredyt konsumencki to zobowiązanie finansowe, udzielane przez bank lub firmę pożyczkową osobie fizycznej (nie firmie) na kwotę nie wyższą niż 255 550 złotych. W przypadku kredytu w walucie zagranicznej kredyt konsumencki nie może przekraczać równowartości kwoty 255 550 złotych w danej walucie. Kredytem konsumenckim, jak już wskazano, nie jest kredyt hipoteczny. Wyjątkiem są tutaj kredyty, które w istocie zostały przeznaczone na remont nieruchomości, co może być jednym z celów kredytu hipotecznego, ale nie zabezpieczono ich hipoteką.

Inne kredyty, które możemy zaliczać do kredytów konsumenckich, to między innymi kredyty gotówkowe, pożyczki gotówkowe czy kredyty odnawialne.

Asysta przedkontraktowa jest zestawem działań i obowiązków, które dotyczą banku w okresie przed zawarciem umowy kredytowej. Składa się na nią wiele czynności, które wspólnie mają zapewnić, że klient podejmie decyzję o zaciągnięciu kredytu bądź rezygnacji z niego w pełni świadomie, posiadając rzetelną wiedzę na temat danej oferty.

Prawo nakłada na kredytodawców bardzo wiele obowiązków. Wynika to z faktu, że zobowiązania finansowe mogą mieć bardzo poważne konsekwencje dla dłużników, dlatego też przed podjęciem decyzji powinni oni mieć dostęp do jak najbardziej rzetelnych i w pełni prawdziwych informacji. Dzięki temu będą w stanie zaciągnąć kredyt na korzystnych warunkach, mając pewność, że wszystko przebiega legalnie i zgodnie z ich oczekiwaniami. Na omówioną wcześniej asystę przedkontraktową składają się przede wszystkim takie aspekty, jak:

• formularz informacyjny
• obowiązek przedstawienia przykładu reprezentatywnego
• odpowiedzi na pytania
• to, jak mają być przekazywane informacje o kredycie
• obowiązki informacyjne a reklamy
• weryfikacja stanu finansowego klienta.

Część z nich wydaje się oczywista, ale z niektórych potencjalni klienci mogą nie zdawać sobie nawet sprawy. Zdecydowanie warto poznać prawa, jakie przysługują konsumentom, aby móc aktywnie z nich korzystać i dzięki temu uchronić się przed dokonaniem złego wyboru.

Bank ma obowiązek udostępnić klientowi formularz informacyjny, w którym czarno na białym będzie on mógł zobaczyć i przeanalizować wszystkie parametry kredytu. W zależności od preferencji klienta, formularz informacyjny może zostać przekazany w formie papierowej lub elektronicznej.

O ile forma formularza nie ma większego znaczenia, tak data jego przekazania jest już istotna. Nie powinien on trafić do klienta na przykład na dwie minuty przed podpisaniem umowy kredytowej, ponieważ nie jest to wystarczający czas, aby nawet dokładnie go przeczytać, nie mówiąc o rzetelnym zapoznaniu się z nim i wyciągnięciu wniosków z zawartych w nim danych. Kluczowe jest więc, aby potencjalny kredytobiorca otrzymał formularz informacyjny odpowiednio wcześnie.

Klient powinien także bez żadnych opłat otrzymać odpowiednio wcześnie projekt umowy kredytowej, w którym zawarte będą między innymi takie informacje, jak kwota kredytu, wysokość oprocentowania czy okres spłaty.

Osoby, którym zdarzyło się widywać oferty kredytów, czy to na stronach internetowych banków, czy w mediach, zauważyły zapewne, że zawsze towarzyszy im przykład reprezentatywny (aczkolwiek często nie jest on szczególnie uwypuklony, a nacisk kładzie się na inne elementy oferty, takie jak RRSO).

Banki nie umieszczają przykładów reprezentatywnych w swoich ofertach z powodu własnych preferencji, a dlatego, że taki właśnie obowiązek nakłada na nich ustawa o kredycie konsumenckim. Dzięki zamieszczeniu przykładu reprezentatywnego klient może łatwiej ocenić opłacalność danego kredytu, ponieważ zobaczy na konkretnych liczbach, jak kosztowny może być kredyt i ile może wynieść jego rata.

Kiedy pytamy o jakiś aspekt związany z kredytem, przedstawiciel banku powinien udzielić nam wyczerpującej, rzetelnej i prawdziwej odpowiedzi. Nie może zignorować pytań klienta, odpowiadać wymijająco czy zmieniać tematu, kiedy pojawi się jakieś niewygodne pytanie, na które niekoniecznie chciałby odpowiadać, ponieważ odpowiedź mogłaby zniechęcić klienta do oferty.

Łatwo się domyśleć, dlaczego istnieje obowiązek udzielania wyjaśnień klientowi. Dzięki niemu można mieć pewność, że klient nie przystąpi do podpisywania umowy kredytowej z lukami w wiedzy, której kredytodawca celowo nie chciał wypełnić. W związku z istnieniem tego obowiązku klienci nie powinni obawiać się zadawać przedstawicielowi banku pytań, również tych niewygodnych.

Zarówno podczas bezpośredniej rozmowy o kredycie z przedstawicielem banku, jak i w materiałach reklamowych, bardzo istotny jest także sposób, w jaki przekazywane są informacje o kredycie. Branża finansowa pełna jest skomplikowanych pojęć i procesów, które mogą być trudne do zrozumienia dla przeciętnego Polaka, nieposiadającego wiedzy i doświadczenia w tym zakresie.

Dlatego też banki są zobowiązane, aby podczas przekazywania informacji zadbać nie tylko o merytorykę i rzetelność, ale także o to, aby dane były podane w sposób zrozumiały, przejrzysty i jak najłatwiejszy do przyswojenia, również dla laików. Dzięki temu każdy, nawet osoba nieposiadająca wiedzy na tematy związane z finansami i bankowością, będzie w stanie bez żadnych problemów przeanalizować ofertę i nie dojdzie w trakcie tej czynności do błędnych wniosków.

Reklama jest dźwignią handlu – również w przypadku banków i firm pożyczkowych. Z uwagi na poważną naturę zobowiązań finansowych, banki obowiązują surowsze zasady odnośnie do promocji w prasie, telewizji czy Internecie niż większość firm.

Przede wszystkim nie mogą one w reklamie jedynie operować przymiotnikami, opisującymi konieczność, wygodę i szybkość kredytu, ale muszą również podawać konkretne dane, przede wszystkim te dotyczące Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania (RRSO) kredytu prezentowanego w ofercie.

Jednym z obowiązków banku jest zweryfikowanie sytuacji finansowej klienta, a konkretnie przede wszystkim jego zdolności kredytowej, przed podjęciem decyzji o akceptacji wniosku lub jego odrzuceniu. Weryfikację zdolności kredytowej przeprowadza się na temat informacji zawartych we wniosku, a także dokumentów otrzymanych od klienta. Kluczowe aspekty to wysokość wynagrodzenia, forma zatrudnienia, ilość i wysokość posiadanych zobowiązań, a także koszty utrzymania.

Zbyt niska zdolność kredytowa jest częstym powodem odrzucania wniosków o kredyt, można więc założyć, że ten obowiązek bardziej szkodzi klientowi, niż mu pomaga. W rzeczywistości jednak, dzięki zbadaniu sytuacji finansowej klienta, można wykluczyć sytuację, w której zobowiązanie zostanie przyznane osobie, która później nie będzie w stanie go terminowo regulować. Nie tylko chroni to sam bank, ale także dłużnika, który musiałby radzić sobie z negatywnymi konsekwencjami opóźnień w spłacie zobowiązania.

Skutkiem niedotrzymania obowiązku informacyjnego przez kredytodawcę może być przede wszystkim pociągnięcie go w tej kwestii do odpowiedzialności publicznoprawnej, ale nie tylko. Taki bank musiałby się także liczyć z różnego rodzaju sankcjami, przede wszystkim finansowymi.

Jeśli zaś chodzi o to, jakie konsekwencje taka sytuacja miałaby dla samego klienta, to w dużej mierze niewielkie. Zazwyczaj nie dojdzie do unieważnienia umowy kredytowej czy modyfikacji jej warunków (na przykład niepobierania odsetek). Wszystko jednak zależy od indywidualnych szczegółów danej sprawy, nie da się więc do końca przewidzieć, jaki mógłby być skutek niedopełnienia obowiązków przez bank.

Zanim weźmiesz kredyt czy pożyczkę, dobrym pomysłem może być sprawdzenie, czy dana instytucja jest wypłacalna i jaki występuje w jej przypadku odsetek kredytów zagrożonych (duży odsetek tego typu kredytów grozi sytuacją, w której bank traci płynność finansową). Banki, z uwagi na ich ogromne znaczenie dla krajowej gospodarki, podlegają szczególnej weryfikacji i analizie.

Informacji o wynikach finansowych danego banku i jego wiarygodności można szukać na przykład w raportach Komisji Nadzoru Finansowego, która kontroluje tego typu instytucje w Polsce. Dobrym pomysłem może być także zapoznanie się z opiniami dotychczasowych klientów, ale trzeba mieć na uwadze, że nie wszystkie negatywne opinie będą wiarygodne, prawdziwe czy uzasadnione.

Możemy nawet nie zdawać sobie w wielu przypadkach sprawy z tego, jak wiele przywilejów i możliwości przysługuje nam z tytułu bycia klientami (czy też potencjalnymi klientami) banku, a także, jaką jesteśmy otoczeni ochroną. Zdecydowanie warto poznać swoje prawa, aby uniknąć sytuacji, kiedy z powodu nierozumienia, niepewności czy braku pewnych informacji podejmiemy złą decyzję finansową.

Szczególnie istotne obowiązki informacyjne kredytodawcy to konieczność udzielania wyjaśnień, do tego w zrozumiały i klarowny sposób, a także dostarczenia klientowi darmowego formularza informacyjnego i projektu umowy. Niezwykle ważnym obowiązkiem, chociaż przez wielu klientów znienawidzonym, jest także obowiązek weryfikowania zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy.