Czym jest oszustwo kredytowe i co za nie grozi? Sprawdzamy!

Oszustwo kredytowe to przestępstwo polegające na celowym wprowadzeniu instytucji finansowej w błąd w celu uzyskania kredytu, pożyczki, leasingu lub innego finansowania, którego dana osoba lub firma nie powinna otrzymać. Na czym dokładnie może polegać oszustwo kredytowe? Może to być np. podanie fałszywych danych o zatrudnieniu, dochodach, stanie majątkowym, przedstawienie podrobionych dokumentów czy zaciągnięcie zobowiązania na tzw. „słupa”, czyli osobę, która nie ma świadomości lub kontroli nad transakcją.

Wyłudzenie kredytu, dotacji czy innego wsparcia finansowego to celowe działanie, zmierzające do wprowadzenia w błąd. To natomiast ma doprowadzić do otrzymania pieniędzy, do których nie ma się prawa. Jakie metody wyłudzeń są najczęściej wykorzystywane? Oto kilka z nich:

• składanie podrobionych lub przerobionych dokumentów,
• używanie prawdziwych dokumentów, które jednak poświadczają nieprawdę,
• przedstawianie nierzetelnych informacji (np. zatajanie dochodów, zadłużenia, fałszywe dane o zatrudnieniu),
• składanie pisemnych oświadczeń, które wprowadzają w błąd, nawet jeśli nie zawierają oczywistych kłamstw.

Co ważne, nawet samo usiłowanie wyłudzenia, bez faktycznego otrzymania pieniędzy, jest już przestępstwem. Odpowiedzialność grozi też wtedy, gdy ktoś zatai fakt, który mógłby wpłynąć np. na wstrzymanie wypłaty dotacji lub cofnięcie kredytu.

Banki wykorzystują różne procedury kontrolne, aby chronić się przed wyłudzeniami kredytów. Bardzo często do wykrycia próby oszustwa kredytowego dochodzi już na wczesnym etapie, np. podczas analizy wniosku kredytowego. Kiedy bank zgłasza wyłudzenie kredytu? Gdy analityk dostrzeże nieprawidłowości w dokumentach, niespójności w danych lub podejrzane źródła dochodu, może wszcząć wewnętrzne postępowanie wyjaśniające.

Nieprawidłowości mogą jednak zostać wykryte także później, np. podczas rutynowych audytów wewnętrznych, okresowego sprawdzania zdolności kredytowej klientów czy analizy danych z BIK (Biura Informacji Kredytowej). Podejrzenie może również wzbudzić brak spłaty rat kredytu lub znaczące opóźnienia w regulowaniu zobowiązań.

W przypadku pojawienia się niepokojących sygnałów bank ponownie analizuje dokumentację kredytową (wniosek, załączone zaświadczenia i oświadczenia), by ocenić, czy istnieją podstawy do podejrzenia przestępstwa. Jeśli wewnętrzne ustalenia potwierdzą prawdopodobieństwo oszustwa, bank ma obowiązek zgłosić sprawę odpowiednim organom ścigania, najczęściej do prokuratury lub policji. Sprawdźmy teraz, jaka kara grozi za próbę wyłudzenia kredytu. 

Co grozi za wyłudzenie kredytu bankowego? Oszustwo kredytowe zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W przypadkach, gdy przestępstwo nie jest zagrożone karą wyższą niż 8 lat więzienia, sąd może, zamiast kary pozbawienia wolności orzec grzywnę.

Nie można zapominać, że w przypadku wyroku dotyczącego wyłudzenia kredytu może on dotyczyć nie tylko kary więzienia, ale też zakazu wykonywania określonych zawodów czy prowadzenia działalności gospodarczej. Co ważne, art. 297 § 3 k.k. daje możliwość uniknięcia kary – jeśli sprawca dobrowolnie zrezygnuje ze wsparcia lub zwróci uzyskany kredyt przed wszczęciem postępowania, nie ponosi odpowiedzialności karnej.

Dowiedziałeś się już, ile grozi za wyłudzenie kredytu z banku, zatem pewnie chcesz wiedzieć, jak możesz rozpoznać próby wyłudzenia kredytu bankowego na Twoje dane. Niestety to nie zawsze jest proste. Ale jest kilka sygnałów, które powinny wzbudzić Twoją czujność. Na co powinieneś zwrócić uwagę? M.in. na:

• otrzymywanie korespondencji z banku lub firmy pożyczkowej, której nie rozpoznajesz – np. umowy kredytowe, harmonogramy spłat, monity,
• zapytania kredytowe w BIK, których sam nie złożyłeś – możesz to sprawdzić, pobierając raport ze swojego konta w BIK,
• powiadomienia o otwartych rachunkach lub kredytach, mimo że ich nie zakładałeś,
• bezpieczeństwo Twoich danych osobowych – jeśli zostały zgubione lub skradzione (np. dowód osobisty), to zwiększa ryzyko ich wykorzystania do przestępstwa,
• odrzucenie Twojego wniosku o kredyt, mimo że Twoja zdolność kredytowa powinna być w porządku – może to być sygnał, że ktoś już zaciągnął zobowiązania na Twoje dane.

Jeśli podejrzewasz, że ktoś próbował zaciągnąć kredyt na Twoje nazwisko – natychmiast zastrzeż dokumenty tożsamości, sprawdź raport BIK i zgłoś sprawę na policję. 

Możesz zacząć również od nawiązania kontaktu z bankiem – zadzwoń na infolinię lub udaj się do placówki i zgłoś podejrzenie oszustwa. W ten sposób zablokujesz dostęp do konta i wstrzymasz podejrzane transakcje. Równie ważnym krokiem jest zastrzeżenie dokumentów tożsamości poprzez zgłoszenie ich utraty w urzędzie lub przez bankowość elektroniczną. 

Czym prędzej sprawdź również BIK, aby dowiedzieć się, jakie kredyty czy pożyczki zaciągnął oszust na Twoje dane. Dopiero później udaj się na policję w celu złożenia zawiadomienia. Na komisariacie dokładnie opisz całą sytuację, przygotuj dowody (np. korespondencję z banku, screeny, raport z BIK). Policja wówczas wszczyna postępowanie i zabezpiecza Twoje interesy.

Im szybciej zareagujesz, tym większa szansa na zminimalizowanie strat i pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności.

Nie musisz sam popełnić oszustwa kredytowego, by ponieść jego konsekwencje. Wystarczy, że ktoś posłuży się Twoimi danymi, by wyłudzić kredyt lub pożyczkę na Twoje nazwisko. Dlatego tak ważne jest, by świadomie chronić swoje informacje i znać proste zasady, które znacząco zmniejszają ryzyko stania się ofiarą tego typu przestępstwa. Oto, na co szczególnie warto zwrócić uwagę:

1. Chroń swoje dane osobowe. Nie udostępniaj dowodu osobistego ani jego zdjęcia nieznanym osobom czy firmom.
2. Zastrzeż PESEL. Od 2023 roku możesz zastrzec swój numer PESEL, co utrudnia zaciągnięcie zobowiązania finansowego na Twoje dane bez zgody.
3. Korzystaj z alertów BIK. Rejestrując się w Biurze Informacji Kredytowej, możesz włączyć powiadomienia SMS/mail o próbie zaciągnięcia kredytu na Twoje dane.
4. Sprawdzaj raporty BIK. Regularne sprawdzanie historii kredytowej pozwala szybko wykryć nieautoryzowane działania.
5. Nie zostawiaj dokumentów bez nadzoru. Nawet chwilowe pozostawienie portfela czy torebki może wystarczyć oszustowi do skopiowania danych.
6. Zgłaszaj utratę dokumentów. Jeśli zgubisz dowód osobisty, paszport lub prawo jazdy, natychmiast zgłoś to do odpowiednich instytucji i zastrzeż dokument.
7. Unikaj podejrzanych ofert. Zachowaj ostrożność wobec firm oferujących „szybkie kredyty bez sprawdzania”, które mogą służyć do wyłudzania danych.

Zasada jest prosta: im mniej osób zna Twoje dane, tym mniejsze ryzyko, że ktoś wykorzysta je do wyłudzenia bankowego na Twoje nazwisko.