Uchylenie mandatu – co trzeba wiedzieć?

Na wniesienie wniosku o uchylenie mandatu mamy 7 dni kalendarzowych od momentu, kiedy mandat stanie się prawomocny, a więc w większości przypadków od chwili, kiedy złożymy na nim swój podpis.

Wniosek należy wnieść do sądu rejonowego właściwego do miejsca wystawienia mandatu (tj. miejsca, w którym doszło do wystawienia mandatu). Można to zrobić zarówno osobiście, jak i listownie.

Jeśli nie dotrzymamy wskazanego terminu 7 dni, w razie wniesienia wniosku zostanie on uznany za nieskuteczny. Nie należy więc zwlekać, bowiem nawet jeśli racja stoi po naszej stronie, po upływie tygodnia nie będzie to już miało żadnego znaczenia.

Warto wiedzieć, że istnieją trzy rodzaje mandatów karnych. Należą do nich mandaty:

• gotówkowe
• kredytowe
• zaoczne.

Mandaty gotówkowe wystawia się jedynie osobom, które nie mają stałego miejsca zamieszkania na terenie Polski, ponieważ przebywają w naszym kraju jedynie tymczasowo. W takim wypadku konieczne jest opłacenie grzywny od razu w gotówce bezpośrednio u wystawiającego go funkcjonariusza.

Mandaty kredytowe to najczęściej spotykany rodzaj mandatów karnych. Zawierają one informację o nałożonej karze i wskazują, w jaki sposób można ją opłacić, a także zawiadamiają, że mamy na to tylko 14 dni.

Mandaty zaoczne wystawia się, kiedy funkcjonariusz nie odnalazł sprawcy po przybyciu na miejscu zdarzenia, ale jest w stanie bez żadnych wątpliwości ustalić, kto nim był. W takim wypadku mandat może być wypisany nawet bez jego obecności – wystarczy, aby funkcjonariusz zostawił go w takim miejscu, aby ukarany mógł go łatwo znaleźć.

Jak już wspomniano, najczęściej spotkać można mandaty kredytowe, z kolei stosunkowo rzadko spotykanymi mandatami są mandaty gotówkowe.

Nie ma jednolitego wniosku o uchylenie mandatu. mamy wobec tego pewną dowolność w jego sporządzeniu. Są jednak pewne elementy, których nie możemy pominąć, aby nasz wniosek został przyjęty. Każdy wniosek o uchylenie mandatu powinien zawierać:

• adres właściwego sądu rejonowego
• dane osobowe składającego wniosek
• opis zdarzenia wraz ze szczegółami
• numer mandatu i jego wysokość
• przesłanki przemawiające za uchyleniem mandatu
• datę i miejsce sporządzenia wniosku
• podpis wnioskodawcy.

Jak już wspomniano, właściwy sąd rejonowy w tym wypadku oznacza ten, który odpowiada miejscu, w którym wystawiony został mandat.

Nasze dane osobowe, które muszą znaleźć się we wniosku, to:

• imię i nazwisko
• numer PESEL
• numer i seria dowodu osobistego
• adres.

Opisując zdarzenie, które doprowadziło do wystawienia mandatu, nie powinniśmy pomijać szczegółów, takich jak dokładna lokalizacja, data i godzina.

Przesłanki przemawiające za uchyleniem mandatu powinny być sformułowane klarownie i precyzyjnie. Im więcej argumentów i, im są one silniejsze, tym większa szansa, że mandat rzeczywiście uda się uchylić.

Należy pamiętać, że przyjmując mandat i składając na nim swój podpis, de facto przyznaliśmy się do zarzucanych nam czynów. Wobec tego mandat może zostać uchylony jedynie w specjalnych okolicznościach. Uchylenie mandatu może być całkowite lub częściowe.

Całkowite uchylenie mandatu jest możliwe, kiedy:

• czyn będący podstawą wystawienia mandatu nie jest zabroniony,
• osoba ukarana nie skończyła 17 roku życia,
• czyn będący podstawą wystawienia mandatu podyktowany był obroną konieczną lub stanem wyższej konieczności,
• mandat stoi w sprzeczności z Konstytucją RP lub ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.

Z kolei częściowe uchylenie mandatu ma miejsce, kiedy na przykład z jakiegoś powodu nadana została nieadekwatnie wysoka kara.

Po złożeniu wniosku szczegóły sprawy badane są przez sąd. Następnie dochodzi do posiedzenia, podczas którego wszystkie strony sprawy mogą przedstawić swój punkt widzenia. Jego punktem kulminacyjnym jest ogłoszenie decyzji w sprawie uchylenia mandatu.

Trzeba przygotować się na to, że chociaż my mamy na wniesienie wniosku zaledwie 7 dni, podobne terminy nie obowiązują sądu. Oznacza to, że czas oczekiwania na rozpatrzenie naszego wniosku może być znaczny. Co ważne, przez ten czas nie mamy obowiązku opłacenia mandatu, jeśli jeszcze tego nie zrobiliśmy.

Jeśli sąd zarządził o uchyleniu mandatu, to znika obowiązek jego zapłaty. Jeśli już wpłaciliśmy środki, to powinny nam one zostać zwrócone. Co jednak, jeśli postanowienie sądu nie było dla nas korzystne? Czy możliwe jest złożenie odwołania lub apelacji?

Niestety nie. Postanowienie sądu w sprawie uchylenia mandatu jest ostateczne. Nie przysługują ukaranemu już żadne dalsze środki odwoławcze, a jego obowiązkiem jest opłacenie mandatu będącego przedmiotem sporu.

Mamy tendencję, aby do wszelkich nałożonych na nas drogą pozasądową kar odnosić się jak do mandatów. Często spotkać można się chociażby z określaniem kary za brak biletu podczas przejazdu pojazdem komunikacji miejskiej mandatem, podczas gdy wcale nie jest to mandat, a wezwanie do zapłaty. Czym te dwa pojęcia się różnią?

Wezwanie do zapłaty wynika nie z prawa karnego, a administracyjnego. Może je nam wystawić nie funkcjonariusz policji czy straży miejskiej, ale na przykład kontroler biletów. Podstawą do wystawienia wezwania do zapłaty jest bowiem nie popełnienie wykroczenia, a złamanie wewnętrznego regulaminu danego miejsca bądź środku transportu.

Mandat jest znacznie poważniejszą formą kary, którą możemy otrzymać od funkcjonariusza służb mundurowych. Klasycznym przykładem mandatu jest chociażby mandat za przekraczanie prędkości podczas jazdy   lub przejście na czerwonym świetle.

Spotkać się można z wyrażeniem anulowanie mandatu bądź anulowanie mandatu karnego, używanym często zamiennie z frazą uchylenie mandatu. Jest to jednak błąd, ponieważ prawomocnego mandatu nie da się już anulować – jedyną możliwością jest jego uchylenie, a cały proces doprowadzania do tego został opisany powyżej.

Inaczej wygląda sytuacja, jeśli chodzi o umorzenie mandatu. W tym wypadku celem wniosku nie jest kwestionowanie ważności kary, a argumentowanie, że z racji braku możliwości spłaty powinien on być umorzony. Umorzenie mandatu nie oznacza stwierdzenia, że kara nie była zasadna, a jedynie zaakceptowanie niemożności jego spłaty.

Podstawą do częściowego lub całkowitego umorzenia mandatu karnego może być:

• zły stan majątkowy
• zły stan zdrowia.

Do wniosku należy dołączyć dokumenty poświadczające przesłanki do umorzenia mandatu, czyli na przykład zaświadczenie o dochodach albo dokumentację medyczną.

Poza wnioskowaniem o umorzenie długu możliwe jest także wnioskowanie o odroczenie terminu spłaty lub rozłożenie zobowiązania na raty.

Na przestrzeni tego artykułu wielokrotnie podkreślano, że mandat podpisany przez ukaranego jest mandatem zaakceptowanym i prawomocnym. Jednak jeśli nie zgadzamy się z mandatem – czy to powodem jego wystawienia, czy na przykład wysokością – nie mamy wcale obowiązku jego przyjmowania i podpisywania. Zawsze mamy prawo odmówić przyjęcia mandatu, o czym powinien pouczyć nas funkcjonariusz go wystawiający.

Co ma miejsce w takiej sytuacji? Policjant bądź strażnik miejski zapisuje fakt naszej odmowy, a następnie właściwy organ (Policja, Straż Miejska lub inny) kieruje przeciwko nam sprawę do sądu. W toku postępowania sprawa zostanie rozpatrzona przez sędziego, który na podstawie zgromadzonych dowodów zadecyduje o słuszności mandatu (bądź tej jego części, którą zakwestionowaliśmy).

Nie zawsze odmowa przyjęcia mandatu będzie korzystnym rozwiązaniem. Nie bez powodu fraza „odmowa przyjęcia mandatu koszty sądowe” jest tak często wyszukiwana – bardzo często wynoszą one bowiem znacznie więcej, niż sam kwestionowany przez nas mandat. Tym bardziej, jeśli sprawa się przeciągnie. Będziemy nimi jednak obarczeni tylko w przypadku, kiedy sprawę przegramy.

Wobec tego kiedy warto rozważyć odmowę przyjęcia mandatu? Tylko w sytuacji, w której jesteśmy absolutnie pewni swojej niewinności. W przeciwnym wypadku dużo ryzykujemy, a niewiele możemy zyskać.

Jeśli odmówiliśmy przyjęcia mandatu, nie musimy opłacać zasugerowanej przez funkcjonariusza grzywny. Dopiero jeśli sprawa w sądzie zostanie rozstrzygnięta przeciwko nam pojawi się obowiązek zapłaty. Warto jednak mieć na uwadze, że w takim wypadku nie tylko obciążeni zostaniemy kosztami sądowymi, ale też sama grzywna może być wyższa niż ta, której przyjęcia odmówiliśmy.

Jeśli zaś chodzi o punkty karne, to na czas sprawy chociaż są one rejestrowane, nie zwiększają naszej faktycznej liczby punktów karnych ani nie skutkują odebraniem prawa jazdy w przypadku, kiedy po ich dodaniu przekroczylibyśmy limit. Tak jak w przypadku grzywny, punkty karne stają się aktywne dopiero po zakończeniu sprawy w sądzie nie po naszej myśli.

Jest możliwe, że dla oszczędności czasu sędzia uzna, że zgromadzony materiał dowodowy stanowi wystarczającą podstawę do wydania wyroku i nie musi odbyć się rozprawa. Wydaje wtedy wyrok nakazowy bez udziału oskarżonego. Na szczęście jednak, wcale nie zamyka nam to drogi do udowodnienia swojej niewinności.

Wystarczy, że w przeciągu 7 dni od momentu, w którym otrzymamy wyrok nakazowy wniesiemy wobec niego sprzeciw. Spowoduje to powrót na ścieżkę procesową, a my będziemy mieli możliwość walczenia o swoje racje przed sądem.

Okres przedawnienia mandatu kredytowego trwa trzy lata i zaczyna się w momencie, kiedy mandat się uprawomocni, czyli kiedy zostanie podpisany.

Co w przypadku, kiedy odmówimy przyjęcia mandatu? Zależy, kiedy (i czy w ogóle) zostanie przez sąd wszczęte postępowanie w tej sprawie. Jeśli nie wydarzy się to w ciągu roku, mandat będzie przedawniony. Z kolei po wszczęciu postępowania sąd ma 2 lata na wydanie wyroku – w przeciwnym wypadku również nastąpi przedawnienie.

Chociaż zarówno sądy, jak i Policja oraz inne organy wystawiające mandaty mają często pewne opóźnienia w podejmowaniu działań, to mimo wszystko liczenie, że mandat się przedawni jest dość ryzykowne. Warto też wskazać, że od nieopłaconego mandatu naliczają się odsetki.

Załóżmy, że przyjęliśmy mandat, a więc jest on prawomocny, ale go nie opłaciliśmy lub złożyliśmy wniosek o uchylenie, ale nie został on rozpatrzony po naszej myśli i również nie wnieśliśmy później wymaganej opłaty. W takim wypadku grozi nam egzekucja komornicza.

Warto również wspomnieć, że za uporczywe niespłacanie różnych mandatów można nawet trafić do aresztu na okres do 30 dni.

Warto wiedzieć, w jaki sposób wnioskować o uchylenie mandatu i kiedy taki wniosek może zostać rozpatrzony pozytywnie. Jak widać, przyjęcie mandatu nie zamyka całkowicie drogi do możliwości uniknięcia obowiązku jego zapłaty, aczkolwiek w wielu przypadkach nie będzie wystarczających przesłanek do pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Uchylenie mandatu karnego może bowiem nastąpić tylko w ściśle określonych przypadkach.

W takiej sytuacji można rozważyć wnioskowania o umorzenie mandatu karnego częściowo lub w całości. Przydatna może się okazać również możliwość rozłożenia zobowiązania na raty lub odroczenia terminu płatności.

Warto również pamiętać, że w polskim prawie nie funkcjonuje pojęcie anulowania mandatu. Jeśli więc złożymy wniosek o anulowanie mandatu, nie zostanie on przyjęty.